Tóm tắt bài 1. Tìm hiểu chung a. Tác giả Tên: Phan Chu Trinh (1872 - 1926). Quê quán: Tây Lộc, Tam Phước, Tam Kì. Quảng Nam. Cuộc đời: Ông là một chiến sĩ yêu nước và là một nhà thơ. Ông bị bắt đi đày ra Côn Đảo (1908 - 1910). Ông là người giỏi biện luận và có tài văn chương. Thơ văn của ông thẫm tinh thần yêu nước và dân chủ. b. Bố cục Bài văn được chia làm 2 phần Phần 1: Bốn câu thơ đầu: Công việc đập đá - tư thế, khí phách người tù. Phần 2: Bốn câu sau: Ý chí kiên cường của nhà cách mạng trong cảnh tù đày. c. Thể thơ Thất ngôn bát cú Đường luật 2. Đọc hiểu văn bản a. Công việc đập đá và khí phách của người tù cách mạng Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn Lẫy lừng làm cho lở núi non. Xách búa đánh ta năm bảy đống Ra tay đập bể mấy trăm hòn. Làm trai là quan niệm sống anh hùng của các bậc nam nhi dám chống chọi với gian nguy để làm nên sự nghiệp. Trong hoàn cảnh tù đày, tác giả bày tỏ quan niệm làm trai → thể hiện lòng kiêu hãnh, bản lĩnh, tự khẳng định trách nhiệm của mình với non sông. ⇒ Khát vọng hành động mạnh mẽ làm rung chuyển núi sông, thay đổi vận mệnh của đất nước. Cách dùng từ chọn lọc, đặc sắc, lối nói khoa trương, giọng điệu ngạo nghễ, hào sáng thể hiện tư thế hiên ngang, kiêu hãnh, làm chủ của người tù cách mạng. Nghệ thuật đối, lối nói khoa trương, giọng thơ hùng tráng, dùng các động từ mạnh thể hiện khí phách lẫm liệt, ngang tàng đã biến công việc khổ sai cưỡng bức thành công cuộc chinh phục thiên nhiên đầy dũng mãnh. Dựng lên tượng đài uy nghi về người anh hùng. b. Ý chí kiên cường của nhà cách mạng trong cảnh tù đày. Tháng ngày bao quản thân sành sỏi, Mưa nắng càng bề dạ sắt son. Những kẻ vá trời khi lỡ bước, Gian nan chi kể việc con con. Đối lập giữa thử thách gian nan với sức chịu đựng dẻo dai, bền bỉ và ý chí chiến đấu sắt son của người chiến sĩ cách mạng. Đối lập giữa chí lớn của những con người dám mưu đồ sự nghiệp cứu nước với những thử thách phải gánh chịu trên bước đường chiến đấu. Thấy mình có tinh thần cứng cỏi trung kiên, không sờn lòng đổi chí trước gian lao thử thách, có sức chịu đựng cả về thể xác lẫn tinh thần. Nghệ thuật đối, lối nói khoa trương lãng mạn, hình ảnh ẩn dụ, sử dụng các từ láy nhằm khẳng định thử thách, gian khổ càng tôi luyện ý chí bền bỉ, dẻo dai, càng hun đúc tinh thần sắt son, kiên định của người chiến sĩ cách mạng. 3. Tổng kết a. Nội dung Đập đá ở Côn Lôn giúp ta cảm nhận được một hình tượng đẹp lẫm liệt, ngang tàng của người anh hùng cứu nươc dù gặp bước nguy nan nhưng vẫn không sờn lòng đổi chí. b. Nghệ thuật Bút pháp lãng mạn, giọng điệu hào hùng. Nghệ thuật đối lập, ẩn dụ. Lối nói khoa trương lãng mạn, sử dụng các từ láy. Bài tập minh họa Ví dụ Đề: Phân tích bài Đập đá ở Côn Lôn Gợi ý làm bài 1. Mở bài Giới thiệu về tác giả Phan Châu Trinh Nêu vài đặc điểm chính về tác phẩm Đập đá ở Côn Lôn. 2. Thân bài Hình ảnh ngang tàng, khí phách của người anh hùng được thể hiện qua công việc đập đá: Khẩu khí đầy ngang tàng, sừng sững của chí làm trai với lòng kiêu hãnh và khát vọng hành động mãnh liệt: “Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn Lừng lẫy làm cho lở núi non” Hình ảnh người tù đẹp đẽ, hùng tráng. Hình ảnh người chiến sĩ cách mạng trong tư thế ngạo nghễ, vươn cao ngang tầm vũ trụ, biến một công việc lao động khổ sai thành một cuộc chinh phục dũng mãnh của con người có sức mạnh thần kì. Xách búa đánh tan Ra tay đạp bể ý chí chiến đấu sắc son của người chiến sĩ cách mạng trong hoàn cảnh tù đày. Tháng ngày gian khổ chỉ càng làm tôi luyện sức chịu đựng bền bỉ, dỏe dai, hun đúc ý chí chiến đấu sắc son. Tự thấy mình có tinh thần cứng cỏi, trung kiên, không sờn lòng, đổi chí trước gian lao thử thách. Có sức chịu đựng mãnh liệt cả về thể xác lẫn tin thần. Thể hiện sự bất khuất trước gian nguy. Trung thành với lí tưởng yêu nước. Những người có gan làm chuyện lớn khi phải chịu cảnh tù đày chỉ là việc nhỏ.Tự hào kiêu hãnh công việc mình theo đuổi. 3. Kết bài Khái quát lại những nội dung cơ bản và giá trị nghệ thuật bài Đập đá ở Côn Lôn.
