Bài thơ Độc Tiểu Thanh kí (Độc Tiểu Thanh kí) của Nguyễn Du

  1. Tác giả: LTTK CTV01
    Đánh giá: ✪ ✪ ✪ ✪ ✪

    Bài thơ Độc Tiểu Thanh kí (Độc Tiểu Thanh kí) của Nguyễn Du


    02.jpg
    Đọc tiểu thanh kí (Độc Tiểu Thanh kí)

    I. Tìm hiểu chung:

    Tiểu Thanh là cô gái có tài có sắc, sống khoảng đầu thời Minh – Trung Quốc. Năm 16 tuổi, cô làm vợ lẽ một nhà quyền quí. Vì ghen, vợ cả bắt cô sống riêng trên Cô Sơn cạnh Tây Hồ. Vì đau buồn, cô sinh bệnh rồi chết ở tuổi 18. Nỗi uất ức, đau khổ được cô gửi gắm vào thơ, nhưng nhiều bài đã bị vợ cả đốt, còn sót lại một số bài được khắc in gọi là phần dư.
    Nguyễn Du xót xa, đồng cảm với số phận tài hoa bất hạnh của nàng Tiểu Thanh nên đã làm bài thơ “đọc tiểu thanh kí”

    II. Tìm hiểu văn bản:

    1. Nỗi thổn thức của Nguyễn Du trước cảnh Tây Hồ hoang sơ, tiêu điều (hai câu đề)

    Tây hồ hoa uyển tẫn thành khư
    Độc điếu song tiền nhất chỉ thư.

    (Tây Hò cảnh đẹp hóa gò hoang
    Thổn thức bên sông mảnh giấy tàn)

    Cảnh Tây Hồ hiện lên trong sự đối lập giữa xưa và nay
    Xưa (hoa uyển) >< nay (gò hoang)
    “tẫn”: biến đổi triệt để, không để lại dấu vết gì.
    Câu thơ là một tiếng thở dài, ta thấy sự biến thiên dâu bể của cuộc đời.
    “độc điếu”: một mình viếng
    “nhất chỉ thư”: chỉ thông qua một tập sách.
    Sự gặp gỡ giữa hai tâm hồn cô đơn; ta thấy sự tri âm, đồng cảm sâu sắc của tác giả; người hôm nay cảm thông trọn vẹn nỗi niềm của người xưa

    2. Nỗi xót xa cho cuộc đời người con gái hồng nhan bạc mệnh (hai câu thực):

    Chi phấn hữu thần liên tử hậu,
    Văn chương vô mệnh luỵ phần dư.

    (Son phấn có thần, chôn vẫn hận
    Văn chương không mệnh đốt còn vương)

    Son phấn: tượng trưng cho vẻ đẹp của Tiểu Thanh.
    Văn chương: tượng trưng cho tài năng của tiểu thanh.
    Tiểu thanh là người con gái tài sắc → ý thơ thể hiện cái nhìn trân trọng người phụ nữ
    Văn chương → bị đốt dỡ
    Son phấn Þ xót xa, “vẫn hận” dẫu đã bị chôn vùi vì những chuyện xảy ra với tiểu Thanh.
    Tiểu thanh là người có tài sắc nhưng cuộc đời đau thương, đầy uất hận, bất hạnh → tác giả xót xa cho cuộc đời và số phận nàng tiểu thanh, xót xa cho những giá trị tinh thần bị chà đạp.

    3. Nỗi đồng cảm về số phận (hai câu luận)

    Cổ kim hận sự thiên nan vấn,
    Phong vận kỳ oan ngã tự cư.

    (Nỗi hờn kim cỏ trời khôn thấu
    Cái án phong lưu khách tự mang)

    Những nỗi oán hận từ xưa đến nay khó mà hỏi trời được: những người tài hoa thì bạc mệnh.
    “phong vận kì oan ngã tự cư”: tác giả tự coi mình là người mắc nỗi oan kì lạ như Tiểu Thanh, tác giả thấu hiểu và cảm thông với Tiểu Thanh.
    Nguyễn Du khóc cho Tiểu Thanh cũng chính là khóc cho mình, khóc cho những người tài hoa bạc mệnh trong xã hội phong kiến.
    Sự đồng cảm sâu sắc của tác giả đối vơi Tiểu Thanh. Từ số phận của Tiểu Thanh, tác giả khái quát về quy luật nghiệt ngã “tài mệnh tướng đố”, tự nhận thấy mình cũng là kẻ cùng hội cùng thuyền với nàng – là nạn nhân của nỗi oan khiên lạ lùng.

    4. Sự lạc lõng trước cuộc đời vạn biến (hai câu kết):

    Bất tri tam bách dư niên hậu
    Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như?

    (Chẳng biết ba trăm năm lẻ nữa
    người đời ai khóc Tố Như chăng?)

    Tố Như là tên chữ của Nguyễn Du. Câu hỏi tu từ ở cuối bài là nỗi lòng trăn trở của tác giả.
    Tiểu Thanh chết, 300 năm sau có người làm thơ khóc nàng, đồng cảm, thấu hiểu vơi nàng đó là Nguyễn Du. Nhà thơ tự hỏi không biết 300 năm sau có ai khóc cho nhà thơ hay không.
    Tâm trạng cô đơn, lạc lõng của nhà thơ trước cuộc đời, mong muốn tìm sự đồng cảm, sẽ chia, tìm được người tri âm với mình.
    • Nghệ thuật
    – Ngôn ngữ thơ hàm xúc
    – Hình ảnh đối lập: Tây Hồ xưa và nay.
    – Sử dụng câu hỏi tu từ
    – Sử dụng từ ngữ gợi tả, mang giá trị biểu đạt cao.
    • Ý nghĩa văn bản
    Niềm cảm thương mà Nguyễn Du dành cho Tiểu Thanh và tâm sự khao khát tri âm hướng về hậu thế, vẻ đẹp của chủ nghĩa nhân đạo Nguyễn Du.

    • Câu hỏi ôn tập:
    1. Nêu hoàn cảnh sáng tác bài thơ.
    2. Trình bày khái quát nội dung, nghệ thuật của bài thơ.
    3. Theo em, vì sao Nguyễn Du lại đồng cảm với số phận của nàng Tiểu Thanh?
    4. Nguyễn Du thương xót và đồng cảm với người phụ nữ có tài văn chương mà bất hạnh. Điều đó nói gì về tấm lòng của nhà thơ?
    5. Cảm nhận của em về bài thơ “đọc tiểu thanh kí” của Nguyễn Du?
    6. Em hiểu gì về tâm sự của Nguyễn Du được gửi gắm trong bài thơ này?