Cảm nhận vẻ đẹp bức tranh mùa xuân trong Cảnh ngày xuân (Truyện Kiều – Nguyễn Du) và Bến đò xuân đầu trại (Nguyễn Trãi) Đề bài: Cảm xúc trước vẻ đẹp thiên nhiên mùa xuân, nhà thơ Nguyễn Trãi viết: “Cỏ xanh như khói bến xuân tươi Lại có mưa xuân nước vô trời Quạnh quẽ đường đồng thưa vắng khách Con đò gối bãi suốt ngày ngơi”. (Nguyễn Trãi – Bến đò xuân đầu trại) Sau đó ba trăm năm, đại thi hào Nguyễn Du vẽ khung cảnh mùa xuân trong tác phẩm Truyện Kiều như sau: “Ngày xuân con én đưa thoi Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi. Cỏ non xanh tận chân trời Cành lê trang điểm một vài bông hoa”. (Nguyễn Du – Cảnh ngày xuân) Mở bài: – Nêu vấn đề: Thiên nhiên xưa nay vốn là nguồn đề tài bất tận cho thơ ca, nhạc họa – đặc biệt là mùa xuân – mùa hoa trái sinh sôi, mùa tình người nảy nở,… – Giới thiệu hai tác phẩm, hai tác giả: Bằng những rung cảm nhẹ nhàng mà tha thiết, các tác giả đã dệt nên những bức tranh xuân đầy màu sắc nghệ thuật: Ben đò xuân đầu trại (Nguyễn Trãi) và Cảnh ngày xuân (Nguyễn Du). Mỗi bài một vẻ. Cả hai khúc ca xuân sẽ gieo trong lòng người đọc nhiều cảm xúc khó quên. – Giới thiệu hai đoạn trích: chép hai đoạn thơ. Thân bài: Giới thiệu khái quát: + Hoàn cảnh ra đời: Ben đò xuân đầu trại được viết khi quan đại thần Nguyễn Trãi (thế kỉ XV) cáo lão về ở ẩn; Cảnh ngày xuân trích trong kiệt tác Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du (thế kỉ XVIII). Hai nhà thơ, cách nhau 300 năm đã góp vào vườn thơ xuân đất nước những sắc xuân dịu dàng, tươi mới. + Thể loại: Nguyễn Trãi chọn thể thơ tứ tuyệt Đường luật trong khi Nguyễn Du chọn thể thơ lục bát truyền thống, cả hai thi phẩm vẫn ghi lại cảnh xuân, ý xuân, tình xuân đậm đà. + Nội dung của hai đoạn thơ: Cùng viết về mùa xuân, xuân trong Ben đò xuân đầu trại là xuân ở một bến sông – nơi tác giả đang sống những ngày an nhàn; còn trong Cảnh ngày xuân, Nguyễn Du gợi tả bức tranh xuân, dựng phông nền tươi sáng cho cuộc du xuân của ba chị em Thúy Kiều. Trình bày cảm nhận: Luận điểm 1: Cả hai bức tranh xuân đều được vẽ bằng ngôn từ tiếng Việt trong sáng giàu hình ảnh và mỗi nét trong tranh đều thắm đượm hồn quê Việt. a) Bến đò xuân đầu trại: Cảnh xuân trên bến sông được phác họa bằng những nét đơn sơ: có cỏ xanh, mưa xuân, con đường làng, con đò. Mỗi nét vẽ đều mang đậm hồn quê. “Cỏ xanh như khói bến xuân tươi”: cỏ được ngắm nhìn qua làn mưa nên màu cỏ nhạt nhòa tựa như làn khói xanh êm ả mà tràn đầy sức sống, cỏ được so sánh gợi lên vẻ đẹp mơ màng huyền ảo của bến sông quê. “Lại có mưa xuân nước vỗ trời”: Mưa xuân lất phất đủ làm đầy con nước. Mưa như những giọt lành ban phát cho đất, nước sông đón nước trời rồi cùng hòa nhịp vỗ lên mây. Cảnh xuân tuyệt diệu, tràn đầy sức sống. b) Cảnh ngày xuân: Nguyễn Du chỉ phác họa vài nét đơn sơ, mùa xuân hiện ra vẫn tràn trề sức sống dù đã vào cuối xuân. Bức tranh xuân có chim én, ánh thiều quang rạng rỡ, có cỏ non xanh mướt hòa với trời xanh, hoa lê trắng tinh khôi. Màu sắc thật tươi sáng. “Cỏ non xanh tận chân trời, Cành lê trắng điểm một vài bông hoa” Dù mượn ý thơ cổ của Trung Quốc, nhưng bằng sự sáng tạo của mình, Nguyễn Du dùng đảo ngữ “trắng điểm” đã tạo được nét lung linh của hoa lê… Luận điểm 2: Ẩn trong mỗi bức tranh xuân là ý xuân, tình xuân dạt dào tha thiết, là tâm sự sâu kín của nhà thơ. – Ở Bến đò xuân đầu trại: “Quạnh quẽ đường đồng thưa vắng khách Con đò gôi bãi suôt ngày ngơi” + Những con đường trên đồng nội đi tới bến đò thưa vắng khách. Cảnh vật lặng lẽ thấm buồn. Mưa xuân kéo dài đã nhiều ngày. Trời mưa, không có khách qua đò. Con đò nay mồ côi, đon độc, được nhân hóa đang nằm an nhàn, gối đầu lên bãi cát mà ngủ ngon lành. + Con đò là một hình ảnh ẩn dụ mang hồn người. Con đò nơi bến vắng kí thác nhiều tâm sự của tác giả, gợi liên tưởng đến tâm tình nhà thơ trong những tháng ngày dài đi ở ẩn: nhàn tản, thư thái, ung dung. – Ở Cảnh ngày xuân: Tâm hồn Nguyễn Du dường như trẻ lại để hòa nhập vào cảnh thiên nhiên vẽ nên bức tranh xuân với cỏ hoa xanh tươi, vẻ đẹp thiên nhiên của mùa xuân được hiện ra mới mẻ, tinh khôi, sống động. + Trong cánh én mùa xuân và trong ánh thiều quang rạng rỡ có tâm sự tiếc nuối của nhà thơ: Sáu mươi ngày xuân trôi qua nhanh quá ! Nhà thơ nói hộ tâm trạng tuổi trẻ – tâm trạng ba người con nhà họ Vương đang chuẩn bị một chuyến du xuân. Nguyễn Du có sự đồng cảm với tuổi trẻ một cách sâu sắc. Đánh giá hai đoạn trích: + Cả hai bức tranh xuân đều sử dụng gam màu tươi sáng, mỗi nét trong tranh đều gần gũi với làng quê Việt Nam. Nguyễn Trãi, một anh hùng lịch sử, Nguyễn Du, một thiên tài văn học, cả hai đều nặng tình yêu thiên nhiên, yêu đất nước. + Hai nhà thơ sống cách nhau 300 năm nhưng đồng điệu tâm hồn. Dù cuộc sống đương thời của mỗi người không như ý, Nguyền Trãi và Nguyễn Du vẫn lắng đọng tâm tư để đón nhận vẻ đẹp thiên nhiên, nâng niu vẻ đẹp đó đặt lên trang thơ của mình. Mở rộng và nâng cao: Vườn thơ xuân thời trung đại còn lưu lại những vần thơ giàu cảm xúc khác như: Cuối xuân tức sự (Nguyễn Trãi), Xuân (Trần Nhân Tông), Cáo tật thị chủng (Mãn Giác thiền sư)… Tất cả đều cho thấy vẻ đẹp tâm hồn của những bậc cao nhân yêu đất nước, yêu thiên nhiên sâu sắc. Kết bài: Khẳng định giá trị của hai đoạn trích: Hai thi phẩm Bến đò xuân đầu và Cảnh ngày xuân đã đem đến cho người đọc cái cảm giác dịu êm, thi vị của mùa xuân. Bức tranh thiên nhiên mùa xuân tươi đẹp, trong sáng được gợi lên qua từ ngữ, bút pháp miêu tả giàu chất tạo hình.
