Tóm tắt lý thuyết I. Giá trị dinh dưỡng của quả cây có múi: Giúp cơ thể phát triển khỏe mạnh. Có giá trị cao về dinh dưỡng: Cung cấp đường, vitamin, axit hữu cơ, khoáng… Có giá trị về kinh tế: Hàng xuất khẩu, nguyên liệu cho công nghiệp chế biến Quả còn có tác dụng về mặt y học, cây có tác dụng về mặt môi trường, hoa của cây cung cấp mật nuôi ong II. Đặc điểm thực vật và yêu cầu ngoại cảnh: 1. Đặc điểm thực vật : Bộ rễ: Thuộc loại rễ nấm, phân bố tập trung ở độ sâu 10 – 30cm Thân cây: Cây thuộc loại thân gỗ, nửa cây bụi, tán có nhiều hình dạng khác nhau. Cây có 2 loại cành: cành dinh dưỡng và cành quả Cây ra 4 đợt lộc/năm Lộc xuân (2-3): chủ yếu mang hoa Lộc hè (5-7): số lượng nhiều, cành dài Lộc thu ( 8 -9): mang cành quả năm sau Lộc đông (10-12): số lượng ít, cành ngăn. Hoa Quả và hạt 2. Yêu cầu ngoại cảnh: Không khí Không khí càng ẩm thì độ ẩm tương đối của nó càng cao. Đo độ ẩm của không khí bằng các loại ẩm kế khác nhau: ẩm kế tóc, ẩm kế khô ướt, ẩm kế điểm sương. Độ ẩm không khí đo bằng tỉ số phần trăm giữa độ ẩm tuyệt đối a và độ ẩm cực đại A của không khí ở cùng nhiệt độ: \(f = \frac{a}{A}.100\% \) Cây có múi (cam, quít, bưởi) có thể sống và phát triển được trong khoảng nhiệt độ 13 – 38 độ C, thích hợp nhất là 25 – 27 độ C. Dưới 13 độ C cây ngừng sinh trưởng, dưới âm 5 độ C cây sẽ bị chết. Cây có múi không thích hợp với ánh sáng trực tiếp, cường độ ánh sáng thích hợp nhất cho cam quít khoảng 10.000 - 15.000 lux (tương đương với ánh sáng lúc 8 giờ sáng và 4 - 5 giờ chiều trong mùa nắng) Sơ đồ về yêu cầu ngoại cảnh của cây ăn quả có múi Ngoài các yêu cầu ngoại cảnh trên còn phải kể đến: Chất dinh dưỡng cho cây phát triển tốt và năng suất cao III. Kỹ thuật trồng và chăm sóc: 1. Một số giống cây ăn quả trồng phổ biến: a. Các giống cam: b. Các giống quýt: c. Các giống chanh: d. Các giống bưởi: 2. Nhân giống cây: Các phương pháp: Chiết cành Giâm cành Ghép cành Tác dụng Kịp thời tạo cây giống cho thời vụ và vườn trồng Giữ được các đặc tính tốt của giống cây 3.Trồng cây: a. Thời vụ: Các tỉnh phía Bắc từ tháng 2 đến tháng 4 vụ xuân, tháng 8 đến tháng 10 vụ thu Các tỉnh phía Nam: Tháng 4, 5 đầu mùa mưa b. Khoảnh cách trồng: Tùy vào loại cây, chất đất. Nơi đất tốt tán cây phát triển mạnh ta trồng thưa hơn nơi đất xấu. Nơi đất ít chất dinh dưỡng và tỉ lệ tơi xốp kém ta phải bón nhiều phân lót hơn và hố đào phải to hơn c. Đào hố, bón phân lót: Kích thước hố tùy theo địa hình, loại đất. Trộn lớp đất mặt với phân chuồng ( 30 kg), phân lân ( 0,1-0,5kg), phân kali ( 0,1-0,2kg). 4. Chăm sóc: Làm cỏ, vun xới: Làm đất tơi xốp, diệt cỏ dại, làm mất nơi ẩn nấp sâu bệnh Bón phân thúc: Cung cấp chất dinh dưỡng cho cây, góp phần cải tạo đất, tăng khả năng chống chịu của đất, bón theo hình chiếu tán cây Tạo hình, tỉa cành: Tạo bộ khung khỏe mạnh phát triển cân đối, tán thoáng đủ ánh sáng, loại bỏ cành sâu bệnh, cành vượt… kích thích phát triển cành mới Tưới nước: Để giữ ẩm và hạn chế cỏ dại, chống xói mòn đất. Cung cấp đủ lượng nước giúp quá trình sinh trưởng phát triển cây Phòng trừ sâu, bệnh: Cho cây phát triển tốt tạo ra sản phẩm chất lượng cao và tăng năng suất cho cây Các loại sâu bệnh hại Sâu vẽ bùa Sâu xanh Sâu đục cành Bệnh loét Bệnh vàng lá Các biện pháp phòng trừ chung Dùng thuốc hóa học trừ sâu bệnh Dùng cách bắt, bẫy đèn… thủ công Chọn giống cây kháng lại sâu bệnh ( Sinh học) Loại bỏ cành sâu bệnh, diệt cỏ dại… (Canh tác) Trái cây ăn quả có múi bị bệnh Trái cây ăn quả có múi sạch bệnh IV. Thu hoạch và bảo quản: 1. Thu hoạch : Thời gian thu hoạch phải có nắng khô ráo,không nên thu trái sau mưa hoặc có mù sương nhiều vì trái dễ bị ẩm thối. Hái quả không làm xước cây và vỏ quả, không làm bầm dập quả Trái thu xong cần dể nơi thoáng mát, không nên tồn trữ quá 15 ngày sẽ giảm giá trị thương phẩm. 2. Bảo quản: Thu hoạch quả cần được bảo quản Để nơi khô ráo thoáng mát Tránh để đống to cho quả đỡ dập Xử lí bằng hóa chất ( Nhà nước cho phép), chiếu tia xạ hợp quy trình vệ sinh thực phẩm Bảo quản trong kho lạnh Sơ đồ tư duy về kỹ thuật trồng và chăm sóc cây có múi Bài tập minh họa Bài 1: Em hãy nêu giá trị dinh dưỡng và yêu cầu ngoại cảnh của cây ăn quả có múi ? Hướng dẫn giải Cây ăn quả có múi như: cam, chanh, quýt, bưởi... có giá trị dinh dưỡng và hiệu quả kinh tế cao, được trồng nhiều ở nước ta. Đường: 6 – 12% Vitamin từ 40- 90 mg / 100g Axít hữu cơ và các chất khoáng 0,4- 1,2%. Yêu cầu ngoại cảnh: Nhiệt độ: 25- 270c Ánh sáng vừa đủ Độ ẩm: 70- 80% Lượng mưa: 1000- 2000mm/ năm Đất phù sa Độ PH 5,5- 6,5. Bài 2: Hãy nếu các giống cây ăn quả có múi mà em biết ? Ở địa phương em trồng loại giống nào là phổ biến ? Hướng dẫn giải Các giống cam :Cam mật , cam sành , cam xã Đoài Các giống quýt :quýt tích Giang , quýt đường ,quýt hồng . . . Các giống bưởi :Bưởi đoan Hùng , bưởi Thanh Trà , bưởi Năm ni . . . Ở địa phương em trồng loại giống bưởi là phổ biến Bài 3: Nhân giống cây ăn quả có múi bằng phương pháp nào là phổ biến ? Tại sao ? Hướng dẫn giải Phương pháp nhân giống phổ biến hiện nay là chiết và ghép . Vì : cây ghép sẽ sinh trưởng và phát triển tốt nhờ sự hoạt động của bộ rễ gốc ghép và khả năng thích nghi với điều kiện khi hậu đất đai của cây gốc ghép Cây ghép giữ được đặc tính của cây muốn nhân Tăng cường khả năng chống chịu của cây Bài 4: Tại sao lại bón phân theo hình chiếu của tán cây và đốn tạo hình cho cây ? Hướng dẫn giải Bón phân theo hình chiếu của tán cây vì bóng cây chiếu tới đâu thì lớp rễ con của cây lan ra đến đó, vì vậy phải bón phân theo hình chiếu của tán cây để cây hút chất dinh dưỡng được tốt nhất Đốn tạo hình giúp nâng cao năng suất, giúp cây phát triển cân đối, đủ ánh sáng, thoáng, kích thích cây ra nhiều cành mới, loại bỏ cành già, bị sâu bệnh.
