Tóm tắt lý thuyết 1. Hoá trị một nguyên tố được xác định như thế nào? 1.1. Cách xác định Quy ước: Gán cho H hoá trị I , chọn làm đơn vị. Một nguyên tử của nguyên tố khác liên kết với bao nhiêu nguyên tử Hiđro thì nói nguyên tố đó có hoá trị bằng bấy nhiêu. Ví dụ HCl: Cl hoá trị I. H2O:O hóa trị II NH3:N hóa trị III CH4: C hóa trị IV Dựa vào khả năng liên kết của các nguyên tố khác với O. (Hoá trị của oxi bằng 2 đơn vị , Oxi có hoá trị II). Ví dụ: K2O: K có hoá trị I. BaO: Ba có hoá trị II. SO2: S có hoá trị IV. Hoá trị của nhóm nguyên tử: Ví dụ: HNO3: NO3 có hoá trị I. Vì: Liên kết với 1 nguyên tử H. H2SO4: SO4 có hoá trị II. HOH : OH có hoá trị I H3PO4: PO4 có hoá trị III. 1.2. Kết luận Coi nhóm nguyên tử như một nguyên tố bất kỳ. Hóa trị là con số biểu thị khả năng liên kết của nguyên tử nguyên tố này với nguyên tử nguyên tố khác. Hóa trị của một nguyên tố được xác định theo hóa trị của H chọn làm đơn vị và hóa trị của O là hai đơn vị 2. Quy tắc hoá trị 2.1.Quy tắc *CTTQ: AxBy → ax = by *Quy tắc: Trong công thức hóa học , tích của chỉ số và hóa trị của nguyên tố này bằng tích của chỉ số và hóa trị của nguyên tố kia. x,y,a,b là số nguyên Quy tắc này đúng cho cả B là nhóm nguyên tử. 2.2.Vận dụng: 2.2.1.Tính hoá trị của một nguyên tố ZnCl2: 1.a= 2.I ⇒ a= II AlCl3: 1.a= 3.I ⇒ a = III CuCl2: 1.a = 2.I ⇒ a= II Ví dụ: Tính hoá trị của Al trong các hợp chất sau: AlCl3 (Cl có hoá trị I). - Gọi hoá trị của nhôm là a: 1.a = 3.I FeCl2 : a = II MgCl2 : a = II CaCO3 : a = II (CO3 = II) Na2SO3 : a = I P2O5 :2.a = 5.II ⇒ a = V. * Nhận xét: a.x = b.y = Bội số chung nhỏ nhất 2.2.2. Lập công thức hoá học của hợp chất theo hoá trị * VD1: CTTQ: SxOy Theo quy tắc: x . VI = y. II = 6. \(\frac{x}{y} = \frac{{II}}{{III}} = \frac{1}{3}\) Vậy : x = 1; y = 3. Công thức hóa học: SO3 * VD2 : Na2(SO4)y \(\frac{x}{y} = \frac{{II}}{I} = \frac{2}{1}\). Công thức hóa học : Na2SO4. 3. Bài ca hóa trị Kali, Iot, Hidro Natri với Bạc, Clo một loài Là hóa trị I hỡi ai Nhớ ghi cho rõ khỏi hoài phân vân Magie, Kẽm với Thủy ngân Oxi, Đồng , Thiếc thêm phần Bari Cuối cùng thêm chữ Canxi Hóa trị II nhớ có gì khó khăn Này Nhôm hóa trị III lần In sâu trí nhớ khi cần có ngay Cacbon, Silic này đây Có hóa trị IV không ngày nào quên Sắt kia lắm lúc hay phiền II, III lên xuống nhớ liền nhau thôi Lại gặp Nito khổ rồi I, II, III, IV khi thời lên V Lưu huỳnh lắm lúc chơi khăm Xuống II lên VI khi nằm thứ IV Photpho nói đến không dư Có ai hỏi đến thì ừ rằng V Em ơi cố gắng học chăm Bài ca hóa trị suốt năm cần dùng. Bài tập minh họa Bài 1: Tính hóa trị của Fe trong hợp chất. a. FeCl2 biết Cl có hóa trị I b. Fe2(SO4)3 biết nhóm SO4 có hóa trị II. Hướng dẫn: a. Gọi hoá trị của sắt là a: a = 2.I ⇒ a = II Vậy hóa trị của Fe trong hợp chất FeCl2 là II b. Gọi hoá trị của sắt là b: 2.b = 3.II ⇒ a = III Vậy hóa trị của Fe trong hợp chất Fe2(SO4)3 là III Bài 2: Lập công thức hóa học của các hợp chất sau: a. Hợp chất tạo bởi S (VI) và oxi b. Hợp chất tạo bởi Na (I) và (SO4) (II) c. Hợp chất tạo bởi P (III) và H d. Hợp chất tạo bởi Cu(II) và (SO4) (II) e. Hợp chất tạo bởi Ca(II) và (NO3) (I) Hướng dẫn: Các bước lập Công thức hóa học Viết CTHH dạng chung AxBy. Với a,b là hóa trị lần lượt của A, B Theo quy tắc hóa trị ta có x.a = b.y Chuyển thành tỉ lệ \(\frac{x}{y} = \frac{b}{a} = \frac{{b'}}{{a'}}\) Lấy x = b hay b’ và y = a hay a’( nếu a’ ,b’ là những số nguyên đơn giản hơn so với a , b) Viết Công thức hóa học của hợp chất. Lưu ý: Trong công thức AxBy , nếu hóa trị của A và B như nhau, thì x = y = 1 a. Hợp chất tạo bởi S (VI) và oxi là SO2 b. Hợp chất tạo bởi Na (I) và (SO4) (II) là Na2SO4 c. Hợp chất tạo bởi P (III) và H là: PH3 d. Hợp chất tạo bởi Cu(II) và (SO4) (II) là CuSO4 e. Hợp chất tạo bởi Ca(II) và (NO3) (I) là: Ca(NO3)2 Bài 3: Chọn công thức hóa học phù hợp với hóa trị IV của N trong các công thức hóa học sau: NO, N2O3 , N2O, NO2 . Hướng dẫn: Trong hợp chất NO thì N có hóa trị II Trong hợp chất N2O3 thì N có hóa trị III Trong hợp chất N2O thì N có hóa trị I Trong hợp chất NO2 thì N có hóa trị IV (Đáp án đúng)
