Tóm tắt bài 1. Hệ thống kiến thức cơ bản về tác phẩm trữ tình 2. Phân biệt ca dao trữ tình và thơ trữ tình 3. Đặc điểm của tác phẩm trữ tình a. Tác phẩm trữ tình là văn bản biểu hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả trước cuộc sống. Văn bản biểu cảm Thể loại biểu đạt chính Thơ trữ tình Ca dao trữ tình Tuỳ bút … Phương thức biểu đạt: Biểu cảm. Tình cảm biểu hiện Tình cảm tiến bộ, mang màu sắc nhân bản. Tình yêu quê hương đất nước, tình cảm gia đình, tình bạn, tình yêu,… b. Cảm thụ, phân tích tác phẩm trữ tình Bám vào ngôn từ và các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn bản. Kết hợp với một số kiến thức ngoài văn bản như Hoàn cảnh sáng tác Tình hình xã hội, gia đình, bản thân tác giả, … → Để hiểu rõ, hiểu sâu hơn về văn bản. Bài tập minh họa Ví dụ Đề bài: Viết đoạn văn cảm nhận về một bài, một đoạn hay một câu… trong một văn bản trữ tình mà em yêu thích. Gợi ý làm bài Đề tham khảo: Cảm nghĩ về bài "Cảnh khuya" của Hồ Chí Minh. 1. Mở bài Giới thiệu về nguồn gốc và nội dung bài thơ. Bài thơ "Cảnh Khuya" được chủ tịch Hồ Chí Minh sáng tác vào năm 1947 trong thời kì chiến tranh chống Pháp, tại chiến khu Việt Bắc Giữa cuộc kháng chiến đầy gian khổ, Bác vẫn gữ vững ung dung, tự tại, lạc quan, vẫn dành cho mình những phút giây thanh thản để thưởng thức vẻ đẹp kì diệu của thiên nhiên. Bác coi thiên nhiên là nguồn động viên tinh thần đối với mình. 2. Thân bài a. Miêu tả cảnh đêm trang rừng êm đềm, thơ mộng * Câu 1 và 2 Tiếng suối trong như tiếng hát xa Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa Giữa không gian tĩnh lặng của đêm khuya thì nổi bật lên tiếng suối chảy róc rách, nghe hay như tiếng hát, với nhịp thơ 2/1/4, ngắt ở từ trong, như một chút ẫm để rồi đi đến so sánh thú vị: trong như tiếng hát xa. Sự so sánh và liên tưởng ấy vừa làm nổi bật nét tương đồng giữa tiếng suối và tiếng hát xa, vừa thể hiện sự nhạy cảm, tinh tế của trái tim nghệ sĩ. Ánh trăng chiếu sáng mặt đất, soi tỏ cảnh vật. Những mảng màu sàng, tối đan xen, hòa quyện, tạo nên khung cảnh thơ mộng: Trăng lồng thụ, bóng lồng hoa. Bóng trăng, bóng cây quấn quýt, lồng vào bóng hoa một cách lung linh vàhuyền ảo,... Nghệ thuật miêu tả phong phú, tinh tế: Có xa có gần, cao và thấp, tĩnh và động,...tạo nên bức tranh đêm trtừng tuyệt đẹp, cuốn hút hồn người. Miêu tả tâm trạng của Bác trong đêm trăng sáng: * Câu 3 và câu 4 Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà Bác say mê thưởng thức vẻ đẹp huyền ảo, thơ mộng của rừng núi dưới ánh trăng soi đẹp như tranh vẽ "Cảnh khuya như vẽ". Người chưa ngủ vì hai lí do Lí do thứ nhất là vì cảnh đẹp làm cho tâm hồn người nghệ sĩ bâng khuâng, say đắm. Lí do thứ hai: chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà, lo về cuộc kháng chiến của nhân dân ta. ⇒ Cảnh thiên nhiên dù đẹp đẽ, thơ mộng nhưng không làm cho Bác quên đi trách nhiệm lớn lao của một lãnh tụ cách mạng đối với dân, với nước. Cả hai câu thơ cho thấy sự gắn bó giữa con ngưới thi sĩ đa cảm và con ngưới chiến sĩ kiên cường trong Bác. 3. Kết bài "Cảnh khuya" là một bài thơ tứ tuyệt hay và đẹp, có sự kết hợp hài hòa giữa tính cổ điển (hình thức) và tính hiện đại (nội dung). Bài thơ thể hiện tâm hồn nhạy cảm, tinh tế và tinh thần trách nhiệm cao cả của Bác Hồ - vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam; là dẫn chứng chứng minh cho phong cánh tuyệt với của người nghệ sĩ - chiến sĩ Hồ Chí Minh. Lời kết Thông qua bài học giúp các em nắm chắc được những kiến thức, kỹ năng trọng tâm của bài. Ngoài ra, bài học còn giúp các em hình thành những thái độ sống và học tập đúng đắn. Kiến thức Khái niệm tác phẩm tữ tình, thơ trữ tình. Mội số đặc điểm chủ yếu của thơ trữ tình. Một số thể thơ đã học. Giá trị nội dung, nghệ thuật của một số tác phẩm trữ tình đã học. Kĩ năng Rèn các kĩ năng ghi nhớ, hệ thống hoá, tổng hợp, phân tích chứng minh. Cảm nhận phân tích tác phẩm trữ tình. Thái độ Giáo dục lòng yêu thích bộ môn, học tập tích cực, tự giác. Chuẩn bị trước bài Ôn tập phần tiếng Việt cho tiết học tiếp theo. Các em có thể tham khảo tư liệu sau: Bài soạn Ôn tập phần tiếng Việt Bài giảng Ôn tập phần tiếng Việt
