Phân tích truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi I – Kiến thức cơ bản 1. Tác giả Lê Minh Khuê sinh năm 1949, quê Thanh Hóa, là cây bút nữ chuyên viết truyện ngắn với ngòi bút miêu tả tâm lý tinh tế, sắc sảo, đặc biệt là tâm lý nhân vật người phụ nữ. 2. Xuất xứ: Sáng tác năm 1971, lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ, cứu nước đang diễn ra vô cùng gay go, ác liệt. 3. Thể loại: Truyện ngắn II. Phân tích văn bản: Hoàn cảnh sống và chiến đấu của ba cô gái thanh niên xung phong: – Họ sống dưới chân một cao điểm giữa vùng trọng điểm của tuyến đường Trường Sơn, nơi tập trung bom đạn ác liệt. Nơi đồn trú là một cái hang, dưới chân cao điểm, cách xa đon vị. – Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp do bom địch gây ra, đánh dấu các trái bom đang nổ và phá bom. – Công việc của họ hết sức nguy hiểm vì thường xuyên phải chạy trên cao điểm giữa ban ngày và máy bay địch có thể ập đến bất cứ lúc nào. – Một công việc mạo hiểm, thần kinh luôn căng thẳng đòi hỏi sự bình tĩnh tập trung cao độ. Vẻ đẹp của các cô gái thanh niên xung phong: Những nét chung: – Có tinh thần trách nhiệm cao; dũng cảm, kiên cường, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. – Tình đồng đội gắn bó sâu sắc, hiểu được tính tình của nhau, quan tâm chăm sóc nhau chu đáo. – Trẻ trung, giàu cảm xúc, hay mơ mộng, dễ vui nhưng cũng dễ trầm tư; rất nữ tính, thích làm đẹp. Những nét riêng: Nho: được coi như em út, thích ăn kẹo, tính nết như trẻ con, thích thêu thùa, khi bị thương lại rất cứng rắn. Chị Thao: là chị cả, hay làm dáng, lông mày tỉa nhỏ như que tăm, thích chép bài hát, trong công việc rất “cương quyết, táo bạo” nhưng lại sợ máu, sợ vắt. Phương Định: + Là cô gái hồn nhiên, hay mơ mộng, hay nhớ lại kỷ niệm những ngày ở thành phố. Người chiến sĩ thanh niên xung phong kiên cường, quả cảm. + Một cô gái Hà Nội duyên dáng, trẻ trung, lãng mạn, dũng cảm, gắn bó với đồng đội qua hành động, lời nói, suy nghĩ và đặc biệt qua diễn biến tâm trạng ở các sự việc: khi ở trong hang chờ Nho, khi Thao đi phá bom trở về, khi trực tiếp tham gia phá bom nổ chậm và khi cơn mưa đá bất ngờ ào đến. 5. Nghệ thuật Ngôi kể thứ nhất, điểm nhìn từ nhân vật Phương Định. Truyện kể chân thực, sinh động; miêu tả tâm lý nhân vật sống động. Ngôn ngữ và giọng điệu rất phù họp với nhân vật kể chuyện: tự nhiên, trẻ trung, nữ tính; đặc biệt với nhiều câu ngắn phù họp với không khí căng thẳng, khẩn trương nơi chiến trường. 6. Ý nghĩa văn bản Truyện ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn của ba cô gái thanh niên xung phong – vẻ đẹp của các nhân vật tiêu biểu cho chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Ghi nhớ: Truyện Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê đã làm nổi bật tâm hồn trong sáng, mơ mộng, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, hi sinh nhưng rất hồn nhiên, lạc quan của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Đó chính là hình ảnh đẹp, tiêu biểu về thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mĩ. Truyện sử dụng vai kể là nhân vật chính, có cách kể chuyện tự nhiên, ngôn ngữ sinh động, trẻ trung và đặc biệt thành công về nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật. II – Luyện tập Nêu ý nghĩa nhan đề tác phẩm Những ngôi xa xôi. Phân tích tâm trạng Phương Định trong một lần phá bom. Bài mẫu: Cảm nhận về truyện ngắn “những ngôi sao xa” của nhà văn Lê Minh Khuê. Mở bài: Lê Minh Khuê đã từ một cô thanh niên xung phong thời chống Mĩ trở thành một nhà văn. Những tác phẩm đầu tay của chị ra mắt bạn đọc vào những năm 70 của thế kỉ XX đều viết về thanh niên xung phong và bộ đội trên tuyến đường Trường Sơn thời chống Mĩ. Từ sau năm 1975, các sáng tác của chị chủ yếu đề cập tới nhũng vấn đề bức xúc của xã hội và con người với tinh thần đổi mới mạnh mẽ. Nhà văn có sở trường về truyện ngắn với những trang miêu tả tâm lí phụ nữ rất tinh tế. Truyện ngắn “Những ngôi sao xa” được viết năm 1971, lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc đang diễn ra ác liệt. Cũng như bao sáng tác văn xuôi thời ấy, truyện ca ngợi chủ nghĩa anh hùng cách mạng, ca ngợi phẩm chất cao cả của con người Việt Nam trong chiến tranh. Thân bài: Truyện kể theo dòng ý nghĩa của nhân vật kể chuyện đan xen giữa hiện thực và quá khứ. Tác giả lựa chọn ngôi kể thứ nhất – nhân vật chính tự kể chuyện mình và hai đồng đội. Ngôi kể đó giúp tác giả miêu tả đúng sâu được thế giới nội tâm của nhân vật và dừng lại rất chân thực, sinh động cuộc sống chiến đấu đầy gian khó, hiểm nguy của thanh niên xung phong trên các tuyến đường mặt trận thời chống Mĩ. Hình tượng ba cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đườngTrường Sơn ác liệt: Ở họ, mỗi người có một cá tính riêng nhưng ở họ đều ngời sáng vẻ đẹp của chủ nghĩa anh hùng Việt Nam, của tuổi trẻ Việt Nam. Viết về ba cô thanh niên xung phong, Lê Minh Khuê đã không tô vẽ, không mĩ lệ mà miêu tả hết sức cụ thể, chân thực bằng cách cá thể hóa nhân vật với những hình ảnh rất đời thường. Họ đã từ cuộc đời bước vào trang sách, trở thành những anh hùng –những ngôi sao trên bầu trời Trường Sơn. Hoàn cảnh sống và chiến đấu: Ba cô thanh niên xung phong làm thành một tổ trinh sát mặt đường. Họ là trong một cái hàng được chấm cao điểm, có con đường đi qua trước cửa hang. Nhiệm vụ của họ là: “Khi có bom nổ thì chạy lên, đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đem bom chưa nổ vào nếu cấn thì phá bom”. Sau đó họ báo cáo cho đơn vị biết để đêm đến cả đơn vị thanh niên xung phong ra lắp hố bom thông đường cho xe chạy. Cuộc sống và chiến đấu hàng ngày của họ: “ tới bị bom vùi luôn… Thần kinh căng như chảo, tim đập bất chấp cả nhịp điệu ,Nữ nhân vật chính từ kẻ nói khô khan, vất vả, hiểm nguy của người thanh niên xung phong bằng lối kể chân thật, trẻ trung, giản dị, ngắn gọn. Vẻ đẹp tâm hồn của ba cô gái: Họ có những nét riêng rất đáng yêu: Phương Định là cô gái Hà Nội, khá xinh, hai bím tóc dày, tương đối mềm mại, một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn, đôi mắt thì “Cô có cái nhìn sao mà xa xăm”. Cô rất thích hát, hát khá hay, nhạy cảm và hay mộng. Tâm hồn cô trong sáng, chân thành và giàu tinh thần lạc quan. Nho cũng rất trẻ, là một cô gái nông thôn, nhỏ nhắn, ti tắn, hay ăn kẹo, và thích được vỗ về. Cô sống vô tư, hồn nhiên và hòa đồng với các chị. Chị Thao lớn tuổi hơn một chút, là đội trưởng, tưng và thiết thực hơn hai cô bạn, hát loạn nhạc nhưng ít chép bài hát, rất sợ máu nhưng lại quên mình lao ra đồng đội, đau lòng khi đồng đội bị thương nhưng lòng không khóc. Chị Thao quả thực là người chiến sĩ dũng cảm, có tình thương yêu đồng đội và có tinh thần trách nhiệm cao. Họ đều là những thanh niên xung phong có phẩm chất đẹp: – Thích ngắm mình trong gương, rất tự hào khi được người khen là xinh. – Thích làm đẹp cho cuộc sống ngay cả trên chiến trường khóc liệt. – Có tinh thần trách nhiệm cao với công việc,lòng dũng cảm, gan dạ không sợ gian khổ hi sinh. – Thản nhiên khi bị nạn để động viên nhau vượt qua Với tình cảm đồng đội gắn bó sâu sắc. Họ sống, chiến đấu đầy gian khổ, xinh nhưng tinh thần dũng cảm, tâm hồn rất trong sáng, lạc quan. Lê Minh Khuê đã thành công khi phản ánh về họ là nhờ bút miêu tả sinh động, các tình tiết chân thực, diễn tả một cách tự nhiên cử chỉ, ngôn ngữ, ý nghĩ, cảm xúc, tâm tính các nhân vật. Quả thật, đó là những cô gái mang trong mình những tính cách tưởng như không thể cùng tồn tại; vô cùng gan dạ, dũng cảm trong chiến đấu mà cũng hồn nhiên, vô tư trong cuộc sống sinh hoạt. Kết bài: Truyện “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê đã làm nổi bật tâm hồn trong sáng, mơ mộng, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, hi sinh nhưng rất hồn nhiên, lạc quan và tràn đầy tin tưởng của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Đó chính là hình ảnh đẹp, tiêu biểu về thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kì kháng chiến chống Mĩ.
