Tóm tắt lý thuyết Thụ phấn là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với đầu nhụy. 1. Hoa tự thụ phấn và hoa giao phấn a. Hoa tự thụ phấn Là hoa có hạt phấn rơi vào đầu nhụy của chính hoa đó. Đặc điểm hoa tự thụ phấn: Hoa lưỡng tính. Nhị và nhuỵ chín đồng thời. b. Hoa giao phấn Là hoa có hạt phấn chuyển đến đầu nhụy của hoa khác. Hoa đơn tính hoặc hoa lưỡng tính có nhị và nhuỵ không chín cùng 1 lúc. Hoa giao phấn thực hiện được nhờ nhiều yếu tố: sâu bọ, gió, người... 2. Đặc điểm của hoa thụ phấn nhờ sâu bọ Hình 1: Hoa thụ phấn nhờ sâu bọ Tràng hoa có màu sắc sặc sỡ, có hương thơm, mật ngọt. Hạt phấn to và có gai. Đầu nhụy có chất dính. 3. Đặc điểm thụ phấn nhờ gió Những cây thụ phấn nhờ gió thường có: Hoa nằm trên ngọn cây bao hoa thường tiêu giảm chỉ thị nhị dài, hạt phấn nhiều, nhỏ, nhẹ. đầu nhụy thường có lông dính. Hình 2: Hoa phi lao thụ phấn nhờ gió 4. Ứng dụng kiến thức về thụ phấn. Con người có thể chủ động giúp cho hoa giao phấn làm tăng sản phẩm quả và hạt tạo được những giống lai mới có phẩm chất tốt và năng suất cao. Hình 3: Cây ngô có hoa thụ phấn nhờ gió 1 - Cụm hoa đực (bông cờ) 2- Một hoa đực 3- Bao phấn 4-Cụm hoa cái 5-Một hoa cái 6-Vòi nhụy Hình 4: Thụ phấn bổ sung cho ngô A- Lấy hạt phấn vào phễu; B-Rắc hạt phấn vào cụm hoa cái 5. Tổng kết Hình 5: Sơ đồ tư duy bài Thụ phấn Bài tập minh họa Bài 1: Nuôi ong trong các vườn cây ăn quả có lợi gì? Lấy ví dụ về 3 cây trồng trong vườn? Hướng dẫn: Việc nuôi ong trong các vườn cây ăn quả vừa có lợi cho cây, vừa có lợi cho con người. Ong lấy phấn hoa sẽ giúp cho sự thụ phấn của hoa , quả đậu nhiều hơn. Giúp ong lấy được nhiều phấn và mật hoa nên sẽ tạo được nhiều mật hơn, tăng nguồn lợi về mật. Ví dụ: Thường trồng cây Vải, nhãn, bưởi. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI Câu 1: Trang 100 - sgk Sinh học 6 Thụ phấn là gì? Hướng dẫn giải: Thụ phấn là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với đầu nhụy Câu 2: Trang 100 - sgk Sinh học 6 Thế nào là hoa tự thụ phấn? Hoa giao phấn khác với hoa tự thụ phấn ở điểm nào? Hướng dẫn giải: Hoa tự thụ phấn là hoa có hạt phấn rơi vào đầu nhụy của chính hoa đó (hoa lạc, hoa đỗ đen. hoa đỗ xanh...) Điểm khác nhau cơ bản của hoa tự thụ phấn và hoa giao phấn là: Hoa tự thụ phấn là hoa lưỡng tính có nhị và nhụy chín cùng một lúc. Còn hoa giao phấn là những hoa đơn tính hoặc những hoa lưỡng tính, nhị và nhụy không chín cùng một lúc. Câu 3: Trang 100 - sgk Sinh học 6 Hãy kể tên hai loại hoa thụ phấn nhờ sâu bọ. Tìm những đặc điểm phù hợp với lối thụ phấn nhờ sâu bọ của mỗi hoa đó. Hướng dẫn giải: Hoa thụ phấn nhờ sâu bọ: mướp, hoa cải, ... Đặc điểm của hoa thụ phấn nhờ sâu bọ: Hoa thường có màu sắc sặc sỡ, có hương thơm Đĩa mật nằm ở đáy hoa Hạt phấn to, có chất dính, có gai Đầu nhụy thường có chất dính Câu 4: Trang 100 - sgk Sinh học 6 Những cây có hoa nở về ban đêm như nhài, quỳnh, dạ hương có đặc điểm gì thu hút sâu bọ? Hướng dẫn giải: Đặc điểm của những hoa nở về ban đêm như hoa nhài, hoa quỳnh, dạ hương ... là thường có màu trắng (nổi bật trong đêm tối) khiến sâu bọ dễ phát hiện; có mùi thơm đặc biệt quyến rũ sâu bọ. Câu 1: Trang 102 - sgk Sinh học 6 Hoa thụ phấn nhờ gió có những đặc điểm gì? Những đặc điểm đó có lợi gì cho thụ phấn? Hướng dẫn giải: Những cây thụ phấn nhờ gió thường có hoa có đặc điểm: Hoa tập trung ở ngọ cây Bao hoa thường tiêu giảm Chỉ nhị dài, bao phấn treo lủng lẳng Hạt phấn nhiều, nhỏ, nhẹ Đầu hoặc vòi nhụy dài, nhiều lông Các đặc điểm hoa ở ngọn cây giúp cho hạt phấn dễ được thổi phát tán đi xa để gặp nhụy của các hoa khác. Các đặc điểm bao hoa thường tiêu giảm, đầu hoặc vòi nhụy thường có lông dính giúp hạt phấn dễ dính vào thụ phấn cho hoa. Câu 2: Trang 102 - sgk Sinh học 6 Trong những trường hợp nào thì thụ phấn nhờ người là cần thiết? Cho ví dụ. Hướng dẫn giải: Tăng khả năng thụ phấn của cây khi sự thụ phấn tự nhiên kém hiệu quả. Một số nông dân khi trồng bí ngô thường thụ phấn bổ sung để tăng khả năng kết trái của cây. Thụ phấn chéo nhằm tránh thoái hóa giống hay để lai tạo nên giống mới có nhiều ưu điểm hơn. Ví dụ như người trồng ngô thường thụ phấn chéo để tránh thoái hóa giống và tăng năng suất (tăng khả năng tạo hạt) bằng cách dùng bao giấy cuộn lại thành hình chiếc phễu, sau đó vít ngọn cây ngô xuống lắc cho hạt phấn rơi vào phễu . Khi đã có hạt phấn rồi thì tiến hành thụ phấn chéo cho cây bằng cách lấy hạt phấn của cây này rắc lên hoa (râu ngô) của cây kia. Câu 3: Trang 102 - sgk Sinh học 6 Nuôi ong trong các vườn cây ăn quả có lợi gì? Hướng dẫn giải: Ong lấy phấn hoa: làm cho hạt phấn dính vào nhụy được nhiều hơn và hiệu quả thụ phân cao hơn sẽ cho ra nhiều quả hơn. Ong lấy dược nhiều phấn hoa, mật hoa sẽ tạo ra nhiều mật hơn. Bài tập: Trang 102 - sgk Sinh học 6 Hãy liệt kê vào bảng dưới đây tất cả những điểm khác biệt giữa hoa thụ phấn nhờ sâu bọ và hoa thụ phấn nhờ gió mà em đã biết. Hướng dẫn giải:
