I. Tình hình kinh tế- xã hội 1. Tình hình kinh tế Cuối TK XIV, kinh tế nhà Trần suy giảm: - Nhà nước không quan tâm sản xuất nông nghiệp. - Lụt lội, vỡ đê liên tiếp. - Mất mùa, đói ké thường xuyên. - Ruộng đất của nông dân bị thu hẹp, thuế má nặng nề (mỗi năm dân nghèo vẫn phải nộp ba quan tiền thuế đinh) => Đời sống nhân dân cực khổ. 2. Tình hình xã hội. - Trong nước: + Vua quan sa đọa, nịnh thần lộng hành. + Nhà Trần suy sụp hơn từ sau khi Trần Dụ Tông chết (1369) và Dương Nhật Lễ lên nắm quyền (1369 – 1370) + Nhân dân cực khổ trăm bề => Mâu thuẫn giữa nông dân, nô tì với giai cấp thống trị ngày càng gay gắt. Ý nghĩa: các cuộc khởi nghĩa dù thất bại nhưng làm nhà Trần suy yếu đến tận gốc rễ. - Bên ngoài: nhà Minh yêu sách, Champa xâm lược. II. Nhà Hồ và cải cách của Hồ Quý Ly 1. Nhà Hồ thành lập (1400) - Nhà Trần suy yếu đến tận cùng - Năm 1400, Hồ Quý Ly phế truất vua Trần lên làm vua. + Thời gian: 1400 – 1407. + Quốc hiệu: Đại Ngu (An, Vui, Lớn). + Kinh Đô: An Tôn (Vĩnh Lộc – Thanh Hóa). 2. Những biện pháp cải cách của Hồ Quý Ly. *Chính trị: - Cải tổ bộ máy võ quan, dùng người thân cận và có tài năng. - Đổi tên đơn vị hành chính cấp trấn, quy định cách làm việc của bộ máy chính quyền các cấp. - Cử quan triều về địa phương thăm hỏi dân. - Đời kinh đô về An Tôn (Thanh Hóa). *Kinh tế, tài chính: - Phát tiền giấy thay cho tiền đồng, hạn điền. - Quy định lại biểu thuế đinh, thuế ruộng. *Xã hội: - Chính sách hạn nô. - Quan tâm đời sống dân chúng. Những năm có nạn đói, nhà Hồ ra lệnh cho các địa phương đi khám xét bắt nhà thừa thóc phải bán cho dân đói và tổ chức nơi chữa bệnh cho dân *Văn hóa, giáo dục: - Bắt nhà sư chưa đến 50 tuổi phải hoàn tục. - Dịch sách chữ Nôm, quy định lại quy chế thi cử, học tập. *Quân sự: - Củng cố quốc phòng, quân sự, chế tạo súng (thần cơ). - Xây dựng thành Tây Đô, thành Đa Bang (phòng thủ) 3. Tác dụng của cải cách Hồ Quý Ly. - Tác dụng: + Ổn định tình hình xã hội. + Hạn chế tập trung ruộng đất của quý tộc. + Văn hóa, giáo duc mang đậm tính dân tộc. + Làm suy yếu thế lực họ Trần. - Hạn chế: Chưa triệt để, chưa phù hợp với thực tế, chưa giải quyết dược những yêu cầu bức thiết của cuộc sống của đông đảo nhân dân, không hợp với lòng dân => Triều Hồ khó vững.
