Tóm tắt lý thuyết 1. Đặc điểm ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kỳ Vật sáng đặt ở mọi vị trí trướ thấu kính phân kỳ luôn cho ảnh ảo, cùng chiều, nhỏ hơn vật và luôn nằm trong khoảng tiêu cự của thấu kính Vật đặt rất xa thấu kính, ảnh ảo của vật có vị trí cách thấu kính một khoảng bằng tiêu cự. Vật đặt vuông góc với trục chính của thấu kính cho ảnh cũng vuông góc với trục chính của vật. 2. Cách dựng ảnh a. Cách dựng ảnh của một đểm sáng S qua thấu kính phân kỳ Từ S ta dựng hai tia (trong ba tia đặc biệt) đến thấu kính, sau đó vẽ hai tia ló ra khỏi thấu kính. Nếu hai tia ló cắt nhau thì giao điểm cắt nhau đó chính là ảnh thật S’ của S, nếu đường kéo dài của hai tia ló cắt nhau thì giao điểm cắt nhau đó là chính là ảnh ảo S’ của S qua thấu kính. b. Cách dựng ảnh vật sáng AB tạo bởi thấu kính hội tụ Muốn dựng ảnh A’B’ của AB qua thấu kính (AB vuông góc với thấu kính, A nằm trên trục chính), ta chỉ cần dựng ảnh B’ của B bằng hai trong ba tia sáng đặc biệt, sau đó từ B’ hạ vuông góc xuống trục chính ta có ảnh A’ của A. 3. Độ lớn của ảnh ảo tạo bởi các thấu kính Ảnh ảo tạo bởi thấu kính hội tụ: Ảnh ảo, cùng chiều và lớn hơn vật Ảnh ảo tạo bởi thấu kính phân kì: Ảnh ảo, cùng chiều và nhỏ hơn vật Bài tập minh họa Bài 1. Trên hình 44-45.3 có vẽ trục chính Δ, quang tâm O, hai tiêu điểm F, F’ của một thấu kính, hai tia ló 1, 2 của hai tia tới xuất phát từ một điểm sáng S. a. Thấu kính đã cho là thấu kính hội tụ hay phân kì? b. Bằng cách vẽ hãy xác định ảnh S’ và điểm sáng S. Hướng dẫn giải: Hình 45.6 a. Thấu kính đã cho là thấu kính phân kì. b. Bằng cách vẽ: Xác định ảnh S’ : kéo dài tia ló số 2, cắt đường kéo dài của tia ló 1 tại đâu thì đó là S’ . Xác định điểm S: vì tia ló 1 kéo dài đi qua tiêu điểm F nên tia tới của nó phải là tia đi song song với trục chính của thấu kính. Tia này cắt tia đi qua quang tâm ở đâu thì đó là điểm sáng S. Bài 2. Vật sáng AB có độ cao h được đặt vuông góc với trục chính của một thấu kính phân kì tiêu cự f. Điểm A nằm trên trục chính và có vị trí tại tiêu điểm F (hình 44-45.4). a. Dựng ảnh A’1B’1 của AB qua thấu kính đã cho. b. Vận dụng kiến thức hình học hãy tính độ cao h’ của ảnh theo h và khỏang cách d’ từ ảnh đến thấu kính theo f. Hướng dẫn giải: Hình 45.7 a. Dùng hai tia sáng đã học để dựng ảnh tạo bởi thấu kính phân kì. b. h’ = \(h\over 2\); d’ =\(d \over 2\) = \(f \over 2\)
