Trong bài viết này: Mua sắm những thứ cần thiết, Mua và huấn luyện vẹt Mã Lai, Chăm sóc vẹt Mã Lai Vẹt Cockatiel (ở Việt Nam còn gọi là vẹt Mã Lai hay vẹt mào Úc) là một trong những giống vẹt có kích cỡ nhỏ nhất của họ vẹt và là loại thú cưng đáng yêu, thông minh. Vẹt Mã Lai thích tương tác, chúng bắt chước giọng nói của bạn, thích thú đậu trên ngón tay hay trên vai bạn đi khắp nơi. Bài viết này sẽ bày cho bạn cách chăm sóc sao cho chú vẹt của bạn được khỏe mạnh và hạnh phúc! Phần 1: Mua sắm những thứ cần thiết 1. Suy nghĩ xem liệu vẹt Mã Lai có phải là loại thú cưng thích hợp với bạn không. Loài chim này cần được chăm sóc và quan tâm hàng ngày, hơn nữa chúng còn khá ồn ào và gây bừa bộn. Nếu được chăm sóc tốt, chúng có thể sống đến hơn hai mươi năm! Trước khi mua một chú vẹt Mã Lai, bạn nên cân nhắc những vấn đề sau đây (và nói chuyện với người sống cùng nhà): Tôi sẽ phải chuẩn bị bao nhiêu tiền? Vẹt Mã Lai cũng không đắt lắm, (khoảng 1,5 triệu đến 2 triệu hoặc hơn) nhưng chúng cần một chiếc lồng đủ rộng, nhiều đồ chơi và các tiện nghi khác. Ngoài ra, bạn sẽ cần đem vẹt Mã Lai đến bác sĩ thú y để kiểm tra sức khỏe hàng năm. Tôi phải dành bao nhiêu thời gian cho chú vẹt của mình? Trừ khi có người thường xuyên ở nhà, vẹt Mã Lai thường cảm thấy cô đơn khi ở một mình. Nếu sống có cặp thì chúng sẽ ít đòi hỏi được chú ý hơn, nhưng bạn vẫn phải quan tâm và chăm sóc chúng hàng ngày. Tôi có nhạy cảm với tiếng động và sự bừa bộn không? Mặc dù vẹt Mã Lai không cực kỳ ồn ào, chúng sẽ kêu vào buổi sáng và buổi tối. Chúng có thể làm bẩn và rất bừa bộn. Nếu bạn là người cực kỳ sạch sẽ ngăn nắp hoặc ghét bị đánh thức vào sáng sớm thì có lẽ vẹt Mã Lai không thích hợp với bạn. Tôi sẽ phải chăm sóc chú vẹt của mình trong bao lâu? Vẹt Mã Lai có thể sống đến hai mươi năm, vì vậy bạn nên cân nhắc cẩn thận về thời gian có thể dành cho chú vẹt của mình trước khi mua. Nếu bạn còn nhỏ, hãy cân nhắc xem bạn nhờ được ai chăm sóc vẹt khi vào đại học và không thể nuôi nó. 2. Mua lồng chim. Ít nhất lồng vẹt phải cao 60 cm, dài 50 cm và rộng 40 cm, nhưng tốt nhất là bạn nên dùng lồng rộng hơn. Khoảng cách giữa các nan lồng không lớn hơn 2 cm. Lồng chim bằng thép không gỉ thường được khuyên sử dụng. Kẽm và chì là các chất độc đối với chim, do đó bạn cần đảm bảo lồng chim không bao gồm các vật liệu này. Ngoài ra, lồng chim cũng cần phải có ít nhất vài thanh ngang, vì vẹt Mã Lai thích leo trèo quanh lồng. 3. Mua sắm những vật dụng cần thiết khác. Vẹt Mã Lai, cũng như mọi loài chim nuôi làm thú cưng khác, cần có các tiện nghi trong lồng. Bạn sẽ cần mua: Hai bát đựng thức ăn và một bát đựng nước uống. Bạn sẽ cần hai bát riêng biệt để đựng thức ăn khô và ướt (thức ăn ướt là những món như hoa quả, đậu nấu chín, v,v…) Vải quây để ngăn thức ăn rơi vãi. Nhiều cành đậu trong lồng. Vẹt Mã Lai thích leo trèo và chơi đùa, vì vậy chúng sẽ rất vui khi có nhiều cành đậu trong lồng. Bạn sẽ thấy chú vẹt của mình chọn một cành để làm “nhà” (nơi vẹt đậu khi ngủ). Nhiều đồ chơi cho vẹt. Bạn hãy mua nhiều món đồ chơi và luân chuyển mỗi tuần để cho chú vẹt của mình khỏi buồn chán. Vẹt Mã Lai thích cắn và gặm, vì vậy những món đồ chơi như quả cầu đan bằng cành cây hay sợi lá cọ là tốt nhất. 4. Mua thêm các vật dụng khác (tùy ý). Tuy không bắt buộc, nhưng việc mua sắm các dụng cụ vệ sinh như nước tẩy phân chim và máy hút bụi cầm tay cũng là ý kiến hay. Bạn cũng nên mua mai mực để bổ sung can-xi cho chim; điều này đặc biệt quan trọng đối với vẹt mái, vì chúng có thể gặp các vấn đề liên quan đến việc đẻ trứng (chim mái sẽ đẻ trứng dù không có chim trống, chỉ có điều là trứng sẽ không được thụ tinh).
Phần 2: Mua và huấn luyện vẹt Mã Lai 1. Tìm hiểu thêm về vẹt Mã Lai. Trước khi mua một chú vẹt Mã Lai, bạn hãy tìm hiểu kỹ về giống vẹt này và cách chăm sóc chúng nếu cần thiết. Bài viết này đề cập đến những điều cơ bản, nhưng bạn nên tìm hiểu sâu hơn. Những nguồn có thể cung cấp thông tin là internet, thư viện và các cửa hàng thú cưng, nơi có nhiều sách và các nguồn khác dạy cách chăm sóc vẹt Mã Lai. Ngoài ra, bạn cũng nên tiếp xúc với vẹt Mã Lai và nói chuyện với những người nuôi vẹt Mã Lai để hỏi kinh nghiệm của họ trong việc chăm sóc vẹt. 2. Mua một chú vẹt Mã Lai. Có thể bạn muốn mua con vẹt rẻ nhất tìm được, nhưng mua vẹt Mã Lai ở cửa hàng là điều không được khuyến khích. Đó là vì chim bán ở cửa hàng thú cưng có thể không khỏe mạnh và thường không dạn người (khiến cho việc thuần hóa sẽ khó hơn). Bạn có thể mua chim non còn đang phải mớm ăn cửa hàng chuyên bán chim hoặc nơi gây giống chim. Mua một chú vẹt Mã Lai khoảng 3 tháng tuổi hoặc lớn hơn một chút. Người mới bắt đầu nuôi chim đừng nên cho vẹt non ăn bằng tay. Nhận nuôi vẹt Mã Lai ở trung tâm cứu hộ động vật. Trước khi tìm mua chim làm thú cưng, tốt hơn hết là bạn nên nhận nuôi một chú chim. Tuy nhiên, mặc dù nhiều con vẹt Mã Lai ở các nhóm cứu hộ động vật có thể rất thích hợp làm thú cưng, nhưng người mới tập nuôi chim không nên nhận nuôi từ những nơi này, vì những chú vẹt này có thể không khỏe mạnh hoặc có các vấn đề về hành vi. Mua vẹt Mã Lai từ người chủ cũ. Đôi khi có những biến cố xảy ra khiến người ta phải rời xa thú cưng của mình. Nếu bạn biết chắc rằng người chủ cũ muốn tìm nhà mới cho vẹt không phải vì vấn đề về hành vi, và bạn được cung cấp hồ sơ sức khỏe của nó thì đây có thể là một cách tuyệt vời để mua một chú vẹt Mã Lai, nhất là với người mới bắt đầu nuôi chim. 3. Thuần hóa chim. Nếu chú vẹt Mã Lai của bạn đã được thuần hóa, bạn có thể chuyển sang bước kế tiếp. Một trong những bước chủ yếu trong việc thuần hóa vẹt Mã Lai là cho vẹt làm quen với sự có mặt của bạn. Khi đem chim về nhà, bạn hãy đặt lồng chim ở nơi gia đình thường sinh hoạt. Hàng ngày bạn hãy ngồi cạnh lồng chim và nói chuyện và huýt sáo khe khẽ với vẹt 10 phút. Như vậy chim sẽ quen với giọng nói và sự có mặt của bạn.[1] Khi chú vẹt trong lồng tiến về phía bạn đang ngồi và có vẻ dễ chịu khi thấy bạn, bạn hãy thưởng cho chim món ăn nó thích (xem bước 1 ở phần sau về các món làm phần thưởng cho vẹt). Sau khoảng một tuần như vậy bạn hãy mở cửa lồng và giơ món phần thưởng ra để dụ vẹt đậu lên cửa lồng. Bước tiếp theo là đặt thức ăn lên lòng bàn tay để cho chim ăn. 4. Huấn luyện cho vẹt “bước lên”. Sau khi đã thuần hóa và cho vẹt ăn trong lòng bàn tay, bạn nên dạy vẹt bước lên tay. Cách thực hiện bước này tùy thuộc vào việc chú vẹt của bạn có hay cắn hay không. Đừng cố gắng tóm lấy vẹt hoặc ép nó bước lên tay bạn, vì rất có thể bạn sẽ bị cắn.[2] Đối với vẹt hay cắn: Lướt nhanh ngón tay về phía trên cẳng chân của chim như thể đang lướt trên ngọn nến. Chú vẹt của bạn sẽ tự động bước lên. Thưởng và khen vẹt ngay sau hành động này. Nếu vẹt bắt đầu cắn với vẻ hung hăng, bạn hãy ngừng huấn luyện và thử lại sau. Đối với vẹt ít khi cắn: Đặt ngón tay sát vào bụng chim bên trên cẳng chân của nó. Ấn nhẹ vào bụng chim, và nhiều khả năng là nó sẽ bước lên ngay. Khi đó, bạn hãy thưởng và khen ngợi nó. Lần sau, khi huấn luyện chim, bạn vừa nói “bước lên” vừa ấn vào bụng nó. Dần dần chú vẹt của bạn sẽ liên hệ khẩu lệnh này với hành động “bước lên”.
Phần 3: Chăm sóc vẹt Mã Lai 1. Cho vẹt một thời gian để thích nghi khi vừa về nhà. Nếu chú vẹt của bạn còn đang phải mớm ăn, quá trình này sẽ chỉ mất vài tiếng. Tuy nhiên, chim non chưa quen tiếp xúc thường mất hai đến ba ngày để làm quen với môi trường mới. Trong thời gian thích nghi, bạn không nên cầm vẹt lên tay mà chỉ làm vệ sinh, cho ăn và dịu dàng nói chuyện với nó. 2. Cho vẹt Mã Lai ăn thực đơn lành mạnh. Thức ăn viên cho chim nên chiếm 40% chế độ ăn của vẹt. Các loại hạt có thể dùng làm phần thưởng, nhưng không nên cho ăn quá nhiều, vì trong hạt có chứa nhiều chất béo. Bạn cũng nên cho vẹt Mã Lai ăn các loại rau lành mạnh (rau nên chiếm tỷ lệ lớn nhất trong chế độ ăn của chim) và thỉnh thoảng cho ăn hoa quả. Đậu nấu nhừ và mì sợi là những món ngon có thể dùng làm phần thưởng cho vẹt Mã Lai. Khi chọn hoa quả và rau cho chim, bạn nên chọn loại trồng hữu cơ và rửa kỹ trước khi cho ăn. Không cho vẹt Mã Lai ăn quả bơ[3], sô cô la, thức uống chứa cồn, hành, nấm, lá cà chua, caffeine hoặc hạt đậu sống, vì các thức ăn này gây độc cho chim. Các thực phẩm này chứa nhiều đường hoặc dầu mỡ như kẹo cũng không tốt cho sức khỏe của vẹt Mã Lai. Dọn dẹp thức ăn tươi mà chim không ăn hết sau bốn tiếng để tránh thu hút các vi khuẩn có hại (và làm bẩn). 3. Đảm bảo vẹt luôn có nước sạch để uống. Thay bát nước của chim hàng ngày hoặc khi thấy thức ăn hay phân chim rơi vào nước. Bạn không nên cho chim uống thứ nước mà chính bạn không muốn uống.[4] Khi rửa bát nước cho chim, bạn nhớ dùng nước nóng và một chút xà phòng, sau đó rửa lại thật kỹ để loại bỏ dư lượng xà phòng. Điều này sẽ đảm bảo nấm hoặc rong tảo độc hại không bắt đầu sinh sôi. 4. Cầm vẹt Mã Lai trên tay. Nếu chú vẹt của bạn đã được thuần hóa (hoặc bạn đã thuần hóa và huấn luyện nó – xem phần 2), bạn sẽ cần dành ra ít nhất 4 tiếng mỗi ngày hoặc hơn để duy trì tính thân thiện của nó. Trừ khi bạn mua “tã lót” cho chim, có lẽ bạn nên chơi với vẹt trên ghế có phủ khăn hoặc trong phòng dễ lau dọn. 5. Hiểu nguyên nhân khiến vẹt có thể cắn. Bạn có thể bị đau hoặc bực mình khi bị chú vẹt của mình cắn, nhưng hãy hiểu rằng đó là cách chúng phản ứng với tình huống căng thẳng chứ không phải vì chúng có ý sinh sự. Chim sẽ cắn để biểu lộ rằng nó đang sợ hãi hoặc lo ngại, và bạn đừng nên coi hành động này của vẹt là nhắm vào bạn. Nghĩ lại xem bạn đang làm gì khi bị vẹt cắn và cố gắng nhìn sự việc dưới góc độ của nó. Ví dụ, vẹt Mã Lai có thể cắn khi bạn cố gắng tóm lấy nó hoặc nếu bạn cẩu thả hay thô bạo khi cầm nó trên tay. Ngoài ra, nhiều chú vẹt Mã Lai có tính sở hữu muốn bảo vệ lãnh thổ sẽ hành động hung hăng nếu bạn thò tay vào lồng chim. Nếu vẹt cắn bạn khi ở bên ngoài lồng, bạn hãy cho vẹt vào lồng và chờ cho nó bình tĩnh lại trước khi lại cho vẹt ra ngoài. Nếu vẹt có thái độ hung hăng trong lồng, bạn hãy tập cho chim bước lên một chiếc que hoặc cành đậu thay vì cho tay vào lồng. Như vậy bạn có thể cho chim bước lên cành đậu khi muốn cho nó ra khỏi lồng. 6. Dạy vẹt Mã Lai nói và huýt sáo. Vẹt trống nói và huýt sáo giỏi hơn, nhưng vẹt mái cũng có thể học huýt sáo và thỉnh thoảng học được vài từ. Bạn nên dạy vẹt Mã Lai nói trước khi dạy huýt sáo, vì nếu ngược lại thì sẽ khó hơn. Để dạy vẹt Mã Lai nói, bạn cần thường xuyên nói chuyện với chim và nói những từ bạn muốn nó học – ví dụ, bạn hãy nói “Mama!” mỗi lần đến gần chú vẹt. Nếu nghe thấy vẹt nói được một từ hoặc cụm từ nào, bạn hãy thưởng ngay cho vẹt và tỏ thái độ quan tâm nhiều đến nó. Việc cho vẹt Mã Lai huýt sáo cũng tương tự như vậy – bạn hãy thường xuyên huýt sáo trước mặt vẹt và thưởng cho chim khi nó bắt đầu huýt sáo. 7. Nhận biết các dấu hiệu bệnh của vẹt Mã Lai. Vẹt Mã Lai thường giấu bệnh cho đến khi bệnh trở nên rất nghiêm trọng, vì vậy bạn nên tinh ý theo dõi các dấu hiệu bệnh của chúng. Vẹt Mã Lai bị bệnh nặng sẽ xù lông và đậu dưới đáy lồng. Hiện tượng chảy máu cũng là dấu hiệu rõ ràng cho thấy vẹt bị thương. Các dấu hiệu cho thấy vẹt bị bệnh gồm có: Cáu kỉnh hoặc hay cắn; ngủ nhiều hơn bình thường; sụt cân hoặc ăn ít; không chịu ăn hoặc uống nước; ho, hắt xì hoặc thở không đều, đi khập khiễng, nổi cục hoặc sưng; mắt bị viêm hoặc có ghèn quanh mắt và lỗ mũi; mắt đục, huyệt bẩn, rũ đầu, xõa cánh hoặc cụp đuôi. 8. Đưa chim đến bác sĩ thú y khám định kỳ. Bạn nên đưa vẹt Mã Lai đến bác sĩ thú y chuyên về chim để được kiểm tra sức khỏe hàng năm. Ngoài ra bạn nên liên hệ với bác sĩ thú y ngay nếu chú vẹt của bạn có bất cứ dấu hiệu nào liệt kê trên đây. Nhớ rằng tuy chi phí cho bác sĩ thú y khá tốn kém, nhưng giống chim thường trở bệnh rất nặng chỉ trong thời gian ngắn, và sẽ là không khôn ngoan nếu bạn cứ “chờ xem thế nào” vì vẹt Mã Lai là loài vật khá mỏng manh. 9. Lưu ý rằng vẹt Mã Lai có thể bị hoảng sợ ban đêm. Một số vẹt Mã Lai sợ bóng tối có những "giấc ngủ kinh hoàng", khi đó chim rất hoảng hốt. Để ngăn chặn điều này, bạn nên để đèn ngủ trong phòng nuôi vẹt và đừng trùm kín lồng chim vào ban đêm. Khi đã biết vẹt thích ngủ trên cành đậu nào, bạn đừng treo đồ chơi xung quanh đó. Chú vẹt của bạn có thể lên cơn hoảng hốt và nếu bị vướng vào đồ chơi thì nó sẽ bị thương nặng. Lời khuyên Nhẹ nhàng với những chú chim nhỏ này; vẹt Mã Lai rất mỏng manh và dễ bị tổn thương. Để chim ở gần cửa sổ (nhưng không đặt ngay trước cửa sổ). Bạn không nên để bất cứ loài chim nào ở dưới tầng hầm hoặc phòng tối. Điều này có thể dẫn đến bệnh trầm cảm hoặc các vấn đề về hành vi, chẳng hạn như tự nhổ lông. Hát cho chim nghe để nó làm quen với giọng của bạn. Vẹt Mã Lai cần được quan tâm hàng ngày. Nếu bận đi làm cả ngày, bạn hãy cân nhắc mua một cặp vẹt để chúng bầu bạn với nhau. Vào những ngày nóng bức, bạn hãy bỏ vài viên đá vào bát nước uống của chim. Không thử gây giống chim trừ khi bạn biết cách. Việc làm này có thể giết chết những chú chim của bạn! Có nhiều diễn đàn của những người nuôi chim. Bạn hãy cân nhắc tham gia, ở đó có đầy thông tin! Để ngăn chim khỏi bị thương khi va phải quạt trần, sa vào nước nóng trong bếp hay đâm đầu vào cửa kính, bạn nên cắt bớt cánh của nó. Hỏi người nuôi chim có kinh nghiệm hoặc bác sĩ thú y trước khi bạn thử tự làm. Vẹt thích nghe tiếng người và rất quấn người. Vì vậy, nếu bạn có thể thường xuyên vào phòng nơi đặt lồng chim thì nó sẽ rất thích. Nếu bạn thấy vẹt đứng trong góc lồng thì nghĩa là nó chưa quen với môi trường xung quanh. Khi đó bạn cần để chim trong lồng 3 hoặc 4 ngày, dần dần nó sẽ bắt đầu phát ra âm thanh và hoạt bát hơn. Đảm bảo cho chim ăn đúng số lượng khoảng mỗi ngày 2 thìa canh thức ăn cho mỗi con chim trong lồng. Nếu bạn cho ăn quá ít, chú vẹt của bạn sẽ bị đói. Nếu quá nhiều thức ăn, nó có thể nghịch thức ăn thừa và làm lãng phí! Nếu mắt của vẹt bị đục, bạn cần đưa nó đến bác sĩ thú y ngay.
