Trong bài viết này: Giải quyết vấn đề cơ bản, Gỡ bỏ phần mềm quảng cáo và dọn dẹp trình duyệt (trên Windows), Gỡ bỏ phần mềm quảng cáo và dọn dẹp Safari (trên Mac), Tối ưu hóa máy tính (Windows), Tối ưu hóa máy tính (Mac), Khiến máy tính luôn chạy êm Càng sử dụng máy tính lâu dài mà không bảo trì, máy tính sẽ chạy càng chậm. Gần đây, nếu bạn nhận thấy rằng máy tính chạy chậm hơn trước nhiều, hoặc bạn muốn chiếc máy tính cũ chạy nhanh hơn thì có rất nhiều việc mà bạn có thể làm. Nếu máy tính gặp lỗi hoặc một số vấn đề khác, cách giải quyết có thể chỉ đơn giản là khởi động lại. Nếu máy tính bị nhiễm phần mềm quảng cáo, bạn có thể dùng nhiều chương trình để quét và gỡ bỏ các mối nguy hại. Phần 1: Giải quyết vấn đề cơ bản 1. Khởi động lại máy tính nếu gặp vấn đề. Dù cách này nghe có vẻ đơn giản, nhưng việc khởi động lại máy tính giúp giải quyết nhiều vấn đề hơn bạn tưởng. Đảm bảo rằng bạn đã lưu mọi văn bản đang mở trước khi khởi động lại. 2. Reset mạng nếu bạn không thể kết nối Internet. Nếu lúc trước, bạn có thể vào các trang web còn bây giờ thì không, hãy thử khởi động lại mạng. Cách này thường giúp sửa các lỗi kết nối có liên quan đến modem và router. Rút dây nguồn của modem và rút dây nguồn của router (nếu có). Chờ khoảng 30 giây, sau đó cắm lại modem. Sau khi các đèn của modem sáng hết thì cắm lại router. Mạng của bạn sẽ hoạt động trở lại trong khoảng một phút. 3. Kiểm tra đồng hồ của máy tính. Nếu đồng hồ hệ thống không được thiết lập chính xác, có thể bạn sẽ không load được thông tin bảo mật từ các trang web. Điều này có thể gây ra vấn đề khi bạn tải nhiều trang web. Bạn nên kiểm tra đồng hồ hệ thống và thiết lập giờ sao cho chính xác. 4. Khởi động lại máy in nếu bạn không thể kết nối với máy in. Nếu bạn không nhìn thấy máy in, việc khởi động lại có thể giúp máy in xuất hiện trở lại. Bạn có thể tắt máy in bằng nút nguồn hoặc rút dây nguồn. Chờ khoảng 30 giây rồi bật lại.[1]
Phần 2: Gỡ bỏ phần mềm quảng cáo và dọn dẹp trình duyệt (trên Windows) 1. Mở Control Panel. Nếu trình duyệt web đang chạy chậm, hoặc bạn liên tục nhìn thấy pop-up, quảng cáo và nhiều thanh công cụ, có nhiều khả năng là bạn đã bị nhiễm phần mềm quảng cáo. Phần mềm quảng cáo là phần mềm không mong muốn được thiết kế để gây hại cho trình duyệt web, dụ dỗ bạn tìm kiếm theo hướng khác và khiến quảng cáo xuất hiện tràn ngập trên trình duyệt. Bước đầu tiên để loại bỏ sự lây nhiễm này là gỡ cài đặt các chương trình lạ bằng Control Panel. Quá trình thực hiện sẽ có đôi chút khác biệt tùy thuộc vào phiên bản của hệ điều hành Windows: Đối với Windows 10 và 8 - Nhấp chuột phải vào nút Windows và lựa chọn "Control Panel". Đối với Windows 7, Vista, và XP - Nhấp nút Start và lựa chọn "Control Panel" từ trình đơn Start. 2. Lựa chọn "Uninstall a program" hoặc "Programs and Features." Bạn sẽ nhìn thấy danh sách các chương trình được cài đặt trên máy tính. 3. Tìm kiếm các chương trình lạ được cài đặt gần đây. Bạn có thể sắp xếp danh sách theo ngày tháng cài đặt, nghĩa là bạn dễ dàng tìm được những chương trình được cài đặt gần đây mà bạn không hề hay biết. Lướt qua từng chương trình trong danh sách và đánh dấu những chương trình lạ. Thực hiện tìm kiếm trên web đối với từng chương trình lạ để xem đó có phải là chương trình không mong muốn hay không. 4. Lựa chọn chương trình không mong muốn và nhấp "Uninstall." Làm theo các bước hướng dẫn để gỡ cài đặt chương trình khỏi hệ thống. Lặp lại các bước đối với những chương trình khác mà bạn muốn gỡ bỏ. Đây là thời điểm thích hợp để gỡ bỏ các chương trình mà bạn không cần đến nữa. Game cũ, trình duyệt không dùng đến, tiện ích chỉ dùng một lần mà chẳng bao giờ đụng lại và các chương trình khác có thể góp phần khiến máy tính chạy chậm. Hãy gỡ bỏ chúng để giải phóng bộ nhớ và cải thiện tốc độ khởi động của máy tính. 5. Tải về AdwCleaner. Đây là tiện ích miễn phí có tính năng quét các phần mềm độc hại và phần mềm quảng cáo phổ biến, sau đó gỡ bỏ những gì tìm thấy. Bạn có thể tải AdwCleaner từ toolslib.net/downloads/viewdownload/1-adwcleaner/. 6. Chạy AdwCleaner. Nhấp nút "Scan" trong AdwCleaner để quét máy tính xem có bị nhiễm gì không. Quá trình này có thể sẽ diễn ra trong khoảng 20 phút. Sau khi quét xong, nhấp "Clean" để gỡ bỏ bất kỳ thứ gì bị nhiễm mà AdwCleaner tìm thấy. 7. Tải về và cài đặt Malwarebytes Anti-Malware. Phiên bản miễn phí của chương trình này có thể tìm kiếm và gỡ bỏ hầu hết sự lây nhiễm. Bạn có thể tải về bộ cài đặt bằng cách vào malwarebytes.org và lựa chọn "Download". Sau đó, bạn có thể nhấp vào nút "Download Free Version". Chạy bộ cài sau khi tải về để cài đặt chương trình. 8. Thực hiện quét trong Anti-Malware. Chạy Malwarebytes Anti-Malware và tải về bất kỳ bản cập nhật nào nếu được hỏi. Quá trình quét máy tính có thể diễn ra trong khoảng thời gian từ 20 đến 30 phút. Bạn có thể gỡ bỏ bất cứ thứ gì quét được bằng cách nhấp vào "Quarantine All" sau khi quét xong. 9. Tải về và chạy Shortcut Cleaner. Nhiều phần mềm quảng cáo sẽ thêm liên kết vào shortcut của trình duyệt, khiến trang web giả mạo vẫn được load ngay cả khi đã loại bỏ sự lây nhiễm. Chương trình Shortcut Cleaner miễn phí do cộng đồng chống phần mềm độc hại tạo ra có tính năng quét tất cả các shortcut và gỡ bỏ các liên kết độc hại. Bạn có thể tải chương trình quét đó tại đây. Chạy chương trình đã được tải về để nhanh chóng quét và sửa shortcut của trình duyệt. 10. Reset trình duyệt web. Trình duyệt web có thể vẫn còn tồn đọng vài thứ của phần mềm độc hại được chương trình quét gỡ bỏ. Việc khởi động lại trình duyệt giúp gỡ bỏ bất kỳ phần mềm lạ nào và khiến chúng trở về thiết lập mặc định: Đối với Internet Explorer - Nhấp nút Tools và lựa chọn "Internet options". Nhấp tab "Advanced" và nhấp "Reset". Tích vào ô "Delete personal settings" và nhấp "Reset". Đối với Chrome - Nhấp nút Chrome Menu và lựa chọn "Settings". Nhấp "Show advanced settings" và cuộn xuống dưới cùng. Nhấp "Reset settings" rồi nhấp "Reset". Đối với Firefox - Nhấp nút Firefox Menu, sau đó nhấp "?". Lựa chọn "Troubleshooting Information" và nhấp "Refresh Firefox". Nhấp "Refresh Firefox" thêm một lần nữa để xác nhận. 11. Khởi động lại máy tính, chạy Anti-Malware và AdwCleaner một lần nữa. Sau khi dọn dẹp, khởi động lại shortcut và trình duyệt xong, bạn nên khởi động lại máy tính và quét lại bằng cả hai chương trình. Có thể vẫn còn vài thứ tồn đọng xuất hiện sau khi khởi động lại.
Phần 3: Gỡ bỏ phần mềm quảng cáo và dọn dẹp Safari (trên Mac) 1. Gỡ bỏ bất kỳ chương trình lạ nào trong thư mục Applications. Thư mục Applications chứa tất cả các chương trình được cài đặt trên hệ thống. Nếu nhìn thấy một vài chương trình khả nghi mà bạn không nhận diện được, hãy kéo chúng vào thùng rác (Trash) để gỡ cài đặt. Thực hiện tìm kiếm trên web đối với từng chương trình lạ để xem chương trình đó có tính năng gì và có an toàn không. 2. Tải về và cài đặt Malwarebytes Anti-Malware cho Mac. Chương trình này từng có tên là AdwareMedic, và là một trong những công cụ hiệu quả nhất có tính năng tìm kiếm và gỡ bỏ phần mềm độc hại trên Mac. Bạn có thể tải chương trình miễn phí trên malwarebytes.org/antimalware/mac/. Sau khi tải về tập tin, nhấp đúp vào nó và kéo Anti-Malware cho Mac vào thư mục Applications. Nếu nhìn thấy dòng thông báo là bạn không thể cài đặt chương trình vì không phải là chương trình trên App Store, hãy nhấp chuột phải (Ctrl-nhấp) vào tập tin được tải về, lựa chọn "Open", sau đó lại nhấp vào "Open" một lần nữa. 3. Chạy Anti-Malware cho Mac và quét máy tính. Bạn sẽ được hỏi mật khẩu admin khi chạy Anti-Malware lần đầu tiên. Bước này là cần thiết để gỡ bỏ một số tập tin ở những vị trí được bảo vệ yêu cầu quyền đặc biệt. Nhấp nút "Scan" để bắt đầu quét Mac xem có phần mềm độc hại nào không. Quá trình này sẽ diễn ra trong khoảng thời gian 15-20 phút. 4. Nhấp "Remove Selected Items" sau khi quét xong. Đây là bước gỡ bỏ bất cứ thứ gì mà Anti-Malware tìm thấy trong quá trình quét. Bạn có thể sẽ được yêu cầu khởi động lại máy tính để hoàn thành quá trình quét.[2]
Phần 4: Tối ưu hóa máy tính (Windows) 1. Cập nhật Windows. Việc cài đặt các bản cập nhật mới nhất có thể giúp sửa lỗi mà bạn đang gặp phải, giúp máy tính luôn bảo mật và ổn định. Windows Update sẽ hỗ trợ kiểm tra và cài đặt toàn bộ bản cập nhật. Mở màn hình hoặc trình đơn Start và gõ "windows update" để tìm kiếm tiện ích Windows Update. Trên Windows 10, bạn có thể tìm thấy tiện ích Windows Update trong phần "Update & Security" của trình đơn Settings mới. 2. Kiểm tra dung lượng lưu trữ còn trống. Dung lượng lưu trữ trên ổ cứng thường không gây ảnh hưởng lớn tới hiệu suất, nhưng nếu chỉ còn dưới 20% dung lượng lưu trữ còn trống trên ổ cứng cài đặt hệ điều hành Windows thì máy tính có thể bị chạy chậm. Windows sử dụng dung lượng còn trống này để di chuyển và lưu trữ các tập tin tạm thời, nên nếu còn ít quá thì có thể khiến máy tính chạy chậm như rùa bò. Bạn nên thường xuyên xóa các tập tin cũ để giúp hệ thống luôn chạy êm. Mở cửa sổ Computer/This PC (nhấn ⊞ Win+E) và tìm kiếm ổ Windows (thường là ổ C:). Ổ này nên có ít nhất 20% dung lượng lưu trữ còn trống để đạt hiệu suất tối ưu. 3. Chạy công cụ Disk Cleanup để quét và gỡ bỏ các tập tin tạm thời đã cũ. Mở màn hình hoặc trình đơn Start và gõ "disk cleanup" để tìm kiếm tiện ích. Lựa chọn ổ Windows và chờ phân tích. Tích vào các ô cho từng loại tập tin mà bạn muốn gỡ bỏ. Bạn sẽ nhìn thấy rằng có thể lấy lại bao nhiêu dung lượng lưu trữ khi xóa chúng. Kiểm tra các thư mục Downloads và Documents xem ở đó còn tồn đọng những tập tin cũ mà bạn không còn cần nữa hay không. 4. Gỡ cài đặt các chương trình cũ mà bạn không còn sử dụng. Trong quá trình sử dụng máy tính, có thể sẽ có nhiều chương trình mà bạn chỉ dùng một lần rồi quên luôn sự tồn tại của chúng. Những chương trình cũ này có thể ngốn nhiều dung lượng lưu trữ trên ổ cứng, trong đó một số chương trình còn chạy ngầm khiến tốn tài nguyên hệ thống. Việc thường xuyên gỡ cài đặt các chương trình cũ có thể giúp máy tính luôn chạy êm. Mở Control Panel và lựa chọn "Uninstall a program" hoặc "Programs and Features". Lướt xem danh sách các chương trình đã cài đặt và gỡ bỏ những chương trình không còn sử dụng nữa. Lựa chọn chương trình và nhấp "Uninstall" để gỡ cài đặt. Nếu bạn không rõ đó là chương trình gì, hãy tìm kiếm trên web. Chương trình miễn phí "PC Decrapifier" có tính năng quét máy tính để tìm ra các phần mềm mà mọi người cho rằng không cần thiết. Các chương trình không mong muốn này thường được cài đặt sẵn trên máy tính, và thường được gọi là "bloatware". Bạn có thể tải PC Decrapifier miễn phí để sử dụng tại nhà ở trang pcdecrapifier.com. Chương trình này không yêu cầu cài đặt, thế nên bạn chỉ cần chạy chương trình sau khi tải về và cho phép chương trình quét máy tính. Nếu tìm ra bất kỳ bloatware nào có thể gỡ bỏ chúng ngay lập tức. 5. Tắt bớt các chương trình khởi động cùng hệ điều hành (startup). Nhiều chương trình được thiết lập để khởi động cùng với hệ điều hành Windows. Dù điều này có thể giúp việc mở chương trình trở nên nhanh chóng hơn mỗi khi cần đến, quá nhiều chương trình có thể gây ảnh hưởng đáng kể đến thời gian khởi động của Windows. Đối với Windows 10 và 8 - Nhấn Ctrl+⇧ Shift+Esc để mở Task Manager. Nhấp "More details" để mở rộng, sau đó nhấp tab "Startup". Lựa chọn các mục mà bạn muốn gỡ bỏ từ startup và nhấp "Disable". Nếu bạn không rõ đó là chương trình gì hoặc có cần cho quá trình khởi động hay không, hãy tìm kiếm trên web. Đối với Windows 7 và Vista - Nhấn ⊞ Win+R và gõ "msconfig". Nhấp tab "Startup". Bỏ tích ô nằm cạnh từng mục mà bạn muốn tắt. Nếu không biết chương trình đó là chương trình gì, bạn có thể tìm kiếm ở trên mạng. Bạn chỉ cần gõ tên của "mục khởi động" vào công cụ tìm kiếm và các kết quả đầu tiên sẽ cho bạn biết rằng đó là chương trình gì. 6. Thử dùng chương trình khác thay thế cho chương trình ưa thích. Nhiều chương trình phổ biến không được tối ưu cho lắm, nên trong lúc đang chạy có thể khiến máy tính chạy chậm. Có thể kể đến một số chương trình như Norton Antivirus, iTunes, và Adobe Reader. Tất cả các chương trình này đều có phiên bản thay thế miễn phí, có dung lượng nhẹ có thể cải thiện đáng kể tốc độ của máy tính.[3] Thay vì sử dụng Norton làm phần mềm diệt virus, hãy cân nhắc dùng Microsoft Defender được tích hợp sẵn trên Windows. Avast và Bit-Defender cũng là hai sự lựa chọn miễn phí và phổ biến. Bạn có thể tự tham khảo cách bật và sử dụng Windows Defender. Nếu đang sử dụng iTunes cho tập tin media, hãy xem xét việc sử dụng chương trình kiểu như foobar2000 hoặc MediaMonkey, khi mà cả hai đều hỗ trợ cho tính năng đồng bộ thiết bị iOS.
Phần 5: Tối ưu hóa máy tính (Mac) 1. Cài đặt các bản cập nhật mới nhất. Các bản cập nhật dành cho Mac OS X và những phần mềm khác có thể giúp hệ thống luôn ổn định và chạy êm. Bản cập nhật thường sẽ được tự động cài đặt, nhưng tốt hơn là bạn nên thỉnh thoảng kiểm tra xem có bản cập nhật quan trọng nào đang nằm trong danh sách chờ hay không. Mở Mac App Store và nhấp vào tab Updates ở phía trên cùng cửa sổ. Xem xét và cài đặt bất kỳ bản cập nhật có sẵn nào dành cho hệ thống và những chương trình đã cài đặt. 2. Giải phóng dung lượng lưu trữ trên ổ cứng. Nếu bạn đang còn ít dung lượng lưu trữ, hiệu suất của Mac có thể bị ảnh hưởng. Việc thường xuyên xóa các chương trình và tập tin cũ có thể giúp cải thiện tốc độ xử lý của Mac một cách đáng kể. Gỡ cài đặt các chương trình cũ bằng cách kéo chúng từ thư mục Applications vào thùng rác (Trash). Kiểm tra các thư mục Downloads và Documents xem có tập tin cũ nào mà bạn có thể xóa hay không. Các chương trình kiểu như CleanMyMac3, Disk Inventory X, và DaisyDisk có thể tìm kiếm và gỡ bỏ rất nhiều tập tin cũ, thừa thãi trên máy tính. Bạn có thể giải phóng nhiều dung lượng lưu trữ bằng cách sử dụng công cụ gỡ bỏ tập tin. Sử dụng Monolingual để gỡ bỏ các tập tin ngôn ngữ không dùng đến. Bạn có thể tải chương trình miễn phí từ monolingual.sourceforge.net/. Đừng gỡ bỏ ngôn ngữ mà bạn đang sử dụng hoặc tiếng Anh, vì việc này có thể gây ra vấn đề cho hệ điều hành. 3. Gỡ bỏ các biểu tượng thừa thãi khỏi desktop. Nếu desktop chứa quá nhiều biểu tượng thừa thãi, hệ thống có thể chạy chậm hơn bình thường. Giảm số lượng biểu tượng và tập tin trên desktop có thể giúp cải thiện hiệu suất. 4. Tắt bớt những chương trình khởi động cùng hệ điều hành (startup). Một số chương trình được thiết lập để khởi động cùng với hệ điều hành Mac. Dù việc này có thể giúp quá trình load chương trình trở nên dễ dàng hơn mỗi khi cần, nhưng quá nhiều chương trình có thể khiến Mac mãi không khởi động xong. Nhấp vào trình đơn hình quả táo và lựa chọn "System Preferences". Lựa chọn "Users & Groups" rồi lựa chọn "Login Items". Lựa chọn ứng dụng mà bạn không mong muốn sẽ load khi khởi động (startup) và nhấp nút "-". Có thể bạn sẽ cần nhấp vào hình chiếc khóa và nhập mật khẩu admin trước. 5. Kiểm tra ổ cứng bằng Disk Utility. Đôi khi, tập tin và quyền hạn có thể gặp trục trặc khiến gây ra vấn đề cho Mac. Disk Utility có thể quét và sửa lỗi kiểu như thế này. Chạy Disk Utility từ thư mục Utilities trong thư mục Applications. Lựa chọn ổ cứng của bạn trong khung bên trái. Nhấp tab "First Aid" và nhấp "Verify Disk". Quá trình quét sẽ bắt đầu và sẽ mất một lúc để quét xong. Nhấp nút "Repair Disk" nếu quét ra bất kỳ lỗi nào.
Phần 6: Khiến máy tính luôn chạy êm 1. Hết sức cẩn thận khi tải chương trình trên Internet. Nguồn lây nhiễm phần mềm quảng cáo phổ biến nhất là các phần mềm được cài đặt khi bạn tưởng rằng bạn đang cài thứ khác. Mỗi khi tải chương trình trên Internet, bạn cần hết sức chú ý đến từng màn hình của bộ cài, nhất là khi đó là một chương trình miễn phí. Đảm bảo rằng bạn sẽ từ chối các lời mời cài đặt không cần thiết và kiểm tra kỹ từng ô tích. Tìm kiếm các chương trình thay thế có mã nguồn mở vì chúng thường không chứa phần mềm quảng cáo trong bộ cài đặt. Tránh truy cập các trang tải về như CNet hoặc Tucows vì những trang này sẽ dụ dỗ bạn sử dụng chương trình quản lý tải về có quảng cáo của họ. 2. Chạy phần mềm diệt virus có dung lượng nhẹ. Nếu đang sử dụng máy tính Windows, bạn nên có một phần mềm diệt virus chạy gần như mọi lúc. Thông thường, dùng Windows Defender là đủ rồi nhưng bạn có thể sử dụng Avast, Bit-Defender, Kaspersky, hoặc những phần mềm diệt virus nổi tiếng khác. Cần đảm bảo rằng bạn chỉ bật một phần mềm diệt virus vì chúng có thể xung đột với nhau. Bạn có thể tự tìm hiểu cách tìm kiếm và cài đặt phần mềm diệt virus. 3. Thường xuyên vệ sinh máy tính. Quá nhiều bụi bẩn có thể khiến máy tính bị nóng ở bên trong. Nếu máy tính quá nóng, các bộ phận sẽ tự động chậm lại để góp phần làm giảm nhiệt độ. Luôn giữ máy tính ở trong tình trạng sạch và mát có thể giúp đảm bảo rằng máy tính luôn chạy với hiệu suất cao nhất. Điều này nên được chú trọng hơn nữa nếu bạn nuôi thú cưng hoặc hút thuốc trong nhà. Bạn có thể mua hộp khí nén hoặc sử dụng máy nén khí để dọn dẹp hầu hết bụi bẩn bên trong máy tính. Bạn có thể tự tham khảo cách dọn dẹp bụi bẩn cho máy tính cá nhân. 4. Gỡ cài đặt các chương trình khi đã dùng xong. Nếu bạn chú ý chăm sóc các chương trình đã cài đặt, bạn có thể giúp máy tính không có chương trình thừa thãi trong suốt thời gian dài. Gỡ bỏ các chương trình khi không còn dùng đến nữa để giải phóng rất nhiều dung lượng lưu trữ. Thậm chí, bạn có thể lưu giữ các bản sao lưu dự phòng (backup) của bộ cài đặt để có thể nhanh chóng cài đặt lại trong tương lai mà không cần phải tải lại các tập tin.
