Trong bài viết này: Hiểu về Bitcoin, Các lợi ích và bất lợi khi sử dụng Bitcoin, Thiết lập kho lưu giữ Bitcoin, Giao dịch Bitcoin, Mua Bitcoin trực tiếp từ người bán, Sử dụng trụ ATM Bitcoin Bitcoin là hệ thống tiền tệ thay thế được phát triển trên nền tảng mạng, là một dạng tiền kỹ thuật số. Bitcoin vừa là một kênh đầu tư vừa là phương pháp thanh toán cho hàng hóa và dịch vụ, và người ta có thể sử dụng đồng Bitcoin cho mục đích này mà không cần đến sự tham gia của bên thứ ba. Mặc dù Bitcoin ngày càng trở nên phổ biến nhưng đa số các doanh nghiệp vẫn không chấp nhận nó. Ngoài ra, khả năng thu lợi từ việc đầu tư vào Bitcoin hoàn toàn không có gì đảm bảo và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Trước khi quyết định mua Bitcoin, bạn phải hiểu nó là gì, những lợi ích và bất lợi của nó.[1] Phần 1: Hiểu về Bitcoin 1. Kiến thức cơ sở về Bitcoin. Bitcoin hoàn toàn là một dạng tiền ảo giúp người tiêu dùng trao đổi tiền tệ miễn phí, không cần sự hỗ trợ của bên thứ ba (như ngân hàng, công ty cung cấp thẻ tín dụng hoặc tổ chức tài chính khác). Bitcoin không được điều hành hay kiểm soát bởi một cơ quan quản lý trung ương như Cục Dự trữ Liên bang, và tất cả các giao dịch bằng Bitcoin diễn ra trên môi trường mạng, tại đó hầu hết mọi người sử dụng đều nặc danh và bạn không thể truy tìm thông tin của họ.[2] Bitcoin cho phép bạn trao đổi tiền tệ một cách tức thời và với bất kì ai trên thế giới, không cần phải tạo tài khoản thương mại hay sử dụng dịch vụ của ngân hàng hoặc tổ chức tài chính. Chuyển tiền không yêu cầu phải cung cấp tên, do đó ít có khả năng bạn bị đánh cắp danh tính. 2. Tìm hiểu về quá trình khởi tạo Bitcoin. Muốn hiểu Bitcoin thì bạn phải hiểu quá trình tạo ra nó, hay nhiều người còn gọi là đào Bitcoin. Quá trình này phức tạp nhưng về cơ bản nghĩa là mỗi khi có một giao dịch Bitcoin giữa hai người, giao dịch đó được máy vi tính nạp vào hồ sơ giao dịch, hồ sơ này mô tả tất cả thông tin chi tiết về giao dịch (như thời gian, ai đang sở hữu bao nhiêu Bitcoin).[3] Sau đó các giao dịch này được chia sẻ công khai trong "Blockchain", là công nghệ truyền tải dữ liệu nêu rõ từng giao dịch và người đang sở hữu Bitcoin. Người khởi tạo Bitcoin là những cá nhân có máy vi tính và thường xuyên xác minh blockchain để đảm bảo nó đưa thông tin đúng và mới nhất. Họ là người xác nhận giao dịch và được trả công bằng đồng Bitcoin khi làm việc này, qua đó nguồn cung Bitcoin cũng tăng lên. Vì Bitcoin không được giám sát bởi bất kì cơ quan quản lý trung ương nào nên quá trình khởi tạo phải đảm bảo rằng người chuyển Bitcoin có đủ tiền, số tiền thỏa thuận đã được chuyển, và sau cùng số dư của mỗi bên tham gia giao dịch là đúng.[4] 3. Tìm hiểu các vấn đề pháp lý xung quanh đồng Bitcoin. Gần đây cơ quan liên bang chịu trách nhiệm về chống rửa tiền đã công bố các hướng dẫn mới đối với tiền ảo. Các hướng dẫn mới sẽ điều chỉnh việc giao dịch Bitcoin nhưng không đụng đến phần còn lại của thị trường Bitcoin vào thời điểm này. Mạng lưới Bitcoin không chịu sự tác động từ các quy định của chính phủ nên nó được những người tham gia vào hoạt động phi pháp ưa thích sử dụng, chẳng hạn buôn bán ma túy và đánh bạc, vì loại tiền này có thể được giao dịch vô danh.[5] Có thể sau này cơ quan thi hành luật pháp liên bang sẽ kết luận Bitcoin là một công cụ rửa tiền và tìm cách loại bỏ nó. Loại bỏ hoàn toàn Bitcoin sẽ là một thách thức, nhưng các quy định hà khắc của liên bang có thể đẩy hệ thống này vào hoạt động ngầm. Khi đó giá trị đồng Bitcoin với tư cách là đồng tiền chính thống sẽ bị giảm dần.
Phần 2: Các lợi ích và bất lợi khi sử dụng Bitcoin 1. Nhận biết lợi ích của Bitcoin. Những lợi ích lớn đó là phí thấp, an toàn trước nạn đánh cắp thông tin cá nhân, tránh gian lận thanh toán và giao dịch được xử lý tức thời.[6] Phí thấp: Với các hệ thống tài chính truyền thống thì bạn phải trả phí khi sử dụng (như PayPal hay ngân hàng), Bitcoin không sử dụng một hệ thống như vậy. Mạng lưới Bitcoin được duy trì bởi những người khởi tạo và họ được nhận thù lao bằng đồng Bitcoin. An toàn trước nạn đánh cắp thông tin cá nhân: Để sử dụng Bitcoin bạn không cần phải khai báo tên hay bất kì thông tin cá nhân nào, chỉ cần cung cấp ID (tên nhậ̣n diện) của ví điện tử (là phương tiện để gửi và nhậ̣n Bitcoin). Không như thẻ tín dụng đó là người bán hoàn toàn có thể tiếp cận ID và hạn mức tín dụng của bạn, người sử dụng Bitcoin hoạt động hoàn toàn nặc danh. Tránh gian lận thanh toán: Vì Bitcoin là tiền kỹ thuật số nên không thể bị làm giả, điều này giúp chống lại gian lận thanh toán. Ngoài ra, các giao dịch bằng Bitcoin không thể đảo ngược, như tình trạng chủ thẻ tín dụng đòi bồi hoàn tiền về thẻ (chargeback). Giao dịch được xử lý tức thời. Thông thường bạn cần chờ một khoảng thời gian khá lâu để chuyển tiền giữa các tài khoản. Vì không có bên thứ ba tham gia nên tiền có thể được chuyển trực tiếp giữa hai người một cách dễ dàng, không có sự phiền phức hay chậm trễ, cũng không phát sinh phí do bên mua và bên bán sử dụng đồng tiền và nhà cung cấp dịch vụ thanh toán khác nhau. 2. Thận trọng với những bất lợi khi sử dụng Bitcoin. Khi sử dụng ngân hàng truyền thống, nếu ai đó thực hiện giao dịch gian lận trên thẻ tín dụng của bạn, hoặc ngân hàng bị phá sản, đã có luật pháp để hạn chế tổn thất cho bạn. Khác với ngân hàng, Bitcoin không sử dụng mạng lưới an toàn nếu tiền của bạn bị mất hay bị đánh cắp. Không có cơ quan quản lý trung gian để hoàn tiền khi đồng Bitcoin của bạn bị đánh cắp.[7] Bạn nên nhớ mạng lưới Bitcoin không miễn nhiễm trước hacker, và một tài khoản Bitcoin bình thường không tuyệt đối an toàn trước nạn bẻ khóa hay hành vi vi phạm an ninh mạng.[8] Một nghiên cứu phát hiện có 18 trong số 40 doanh nghiệp cung cấp dịch vụ đổi Bitcoin sang đồng tiền khác đã ngừng hoạt động, nhưng chỉ có sáu trường hợp là khách hàng được hoàn tiền. Sự thay đổi nhanh chóng của giá cả cũng là một bất lợi lớn. Nghĩa là giá đồng Bitcoin theo đô la Mỹ giao động rất lớn. Ví dụ, năm 2013 một Bitcoin có giá khoảng 13 đô la Mỹ. Sau đó giá tăng nhanh chóng qua mức 1200 đô la Mỹ, và hiện nay xấp xỉ 573 đô la (ngày 28/08/2016). Điều này có nghĩa nếu bạn đã đổi tiền sang Bitcoin thì nên giữ nguyên, vì việc đổi lại đồng đô la có thể dẫn đến tổn thất đáng kể. [9] 3. Rủi ro khi sử dụng Bitcoin làm kênh đầu tư. Người ta cũng thường dùng Bitcoin để đầu tư, và bạn nên đặc biệt thận trọng trước khi thực hiện việc này. Rủi ro chính khi đầu tư vào Bitcoin chính là tính thay đổi thất thường của nó. Khi giá cả tăng giảm nhanh chóng thì rủi ro tổn thất là rất lớn. Ngoài ra, vì giá đồng Bitcoin phụ thuộc vào lượng cung và cầu, nếu trong tương lai nó chịu sự kiểm soát của chính phủ, dù theo bất kì hình thức nào, thì lượng người sử dụng đồng tiền này sẽ giảm, nghĩa là về lý thuyết thì giá trị đồng Bitcoin sẽ giảm theo.[10]
Phần 3: Thiết lập kho lưu giữ Bitcoin 1. Lưu giữ Bitcoin trực tuyến. Để mua Bitcoin, ban đầu bạn phải thiết lập kho lưu giữ cho nó, và đây là bước đầu tiên trong quá trình mua Bitcoin. Hiện nay có hai cách để bạn lưu giữ Bitcoin trực tuyến:[11] Giữ chìa khóa của ví trực tuyến. Ví trực tuyến là một tập tin cho phép lưu giữ tiền, tương tự như ví thật ngoài đời. Bạn có thể tạo ví bằng cách cài đặt phần mềm Bitcoin[12], đó là chương trình để bạn mua bán đồng tiền này. Tuy nhiên, nếu máy vi tính của bạn bị virus hay hacker xâm nhập, hoặc nếu bạn chép nhầm tập tin sang chỗ khác thì Bitcoin có thể bị mất. Luôn luôn sao lưu ví sang một đĩa cứng di động để tránh mất tiền. Lưu giữ Bitcoin thông qua bên thứ ba. Bạn cũng có thể sử dụng ví trực tuyến thông qua một bên thứ ba như Coinbase hay blockchain.info[13], khi đó đồng Bitcoin sẽ được lưu giữ trên đám mây. Cách này dễ tạo ví hơn nhưng bạn phải ủy thác Bitcoin cho bên thứ ba. Đây là hai trang lớn và đáng tin cậy hơn các trang khác, nhưng không có gì đảm bảo về độ an toàn của chúng. 2. Tạo ví giấy để giữ Bitcoin. Một trong những lựa chọn phổ biến và rẻ tiền nhất để giữ Bitcoin là sử dụng ví giấy. Nó có kích thước nhỏ, gọn gàng và được làm bằng giấy, trên đó có mật mã. Một lợi ích của ví giấy đó là chìa khóa mở ví không được lưu giữ bằng kỹ thuật số. Do đó ví sẽ không bị ảnh hưởng của các đợt tấn công mạng hay hư hỏng phần cứng.[14] Nhiều trang mạng cung cấp dịch vụ ví giấy Bitcoin. Họ sẽ tạo ra một địa chỉ Bitcoin và hình ảnh chứa hai mật mã QR. Một cái là địa chỉ công khai để sử dụng khi nhậ̣n Bitcoin, và cái kia là chìa khóa riêng để sử dụng khi cần dùng Bitcoin được lưu giữ tại địa chỉ đó. Hình ảnh được in trên mảnh giấy dài để bạn có thể gấp đôi lại và mang theo người. 3. Sử dụng ví cứng để lưu giữ Bitcoin. Số lượng ví cứng rất hạn chế nên bạn khó có thể mua được. Đó là thiết bị chuyên dụng để giữ chìa khóa điện tử và cho phép thanh toán. Ví cứng có kích thước nhỏ và chắc chắn, một số có hình dạng giống như USB (ổ cứng di động).[15] Ví cứng Trezor khá lý tưởng cho những người đào Bitcoin muốn có số lượng Bitcoin lớn nhưng không muốn phụ thuộc vào trang mạng của bên thứ ba. Ví Ledger Bitcoin đóng vai trò như chiếc USB để lưu giữ Bitcoin và sử dụng công nghệ thẻ thông minh (smartcard). Đây là một loại ví cứng rẻ tiền hơn trên thị trường.
Phần 4: Giao dịch Bitcoin 1. Chọn dịch vụ giao dịch. Mua Bitcoin thông qua sàn giao dịch là cách dễ nhất. Sàn giao dịch Bitcoin hoạt động giống như bất kì sàn giao dịch tiền tệ nào khác. Bạn chỉ cần đăng ký và chuyển đổi bất kì đồng tiền nào sang Bitcoin. Hiện nay có hàng trăm sàn giao dịch, và việc lựa chọn sàn giao dịch phụ thuộc vào nơi bạn sống, nhưng một số dịch vụ giao dịch nổi tiếng là: CoinBase: CoinBase là dịch vụ về ví và giao dịch phổ biến, cho phép đổi đô la Mỹ và euro lấy Bitcoin. Công ty này cung cấp ứng dụng chạy trên web và ứng dụng di động để giao dịch Bitcoin thuận tiện hơn. Circle: Dịch vụ này cho phép người dùng lưu giữ, gửi, nhận và giao dịch Bitcoin. Hiện tại chỉ công dân Mỹ mới có thể kết nối tài khoản ngân hàng với tiền gửi. Xapo: Xapo là nhà cung cấp ví và thẻ ghi nợ Bitcoin, nhận tiền gửi bằng tiền pháp định và sau đó chuyển thành Bitcoin trong tài khoản của bạn. Một số dịch vụ giao dịch cũng cho phép bạn mua Bitcoin. Các dịch vụ giao dịch khác hoạt động như dịch vụ về ví với khả năng mua và bán hạn chế. Đa số các sàn giao dịch và ví sẽ lưu giữ một lượng tiền kỹ thuật số và tiền pháp định cho bạn, gần giống như tài khoản ngân hàng thông thường. Sàn giao dịch và ví là lựa chọn tốt nếu bạn muốn tham gia giao dịch thường xuyên và không cần che giấu danh tính tuyệt đối. [16] 2. Cung cấp thông tin nhận diện và liên lạc cho dịch vụ bạn chọn. Khi đăng ký tham gia một dịch vụ giao dịch, bạn cần cung cấp thông tin cá nhân cho họ để tạo tài khoản. Luật pháp tại hầu hết các quốc gia đều yêu cầu những cá nhân hay hệ thống tài chính sử dụng dịch vụ Bitcoin phải đáp ứng các yêu cầu về chống rửa tiền.[17] Mặc dù bạn phải cung cấp thông tin nhận diện nhưng các sàn giao dịch và ví không thể bảo đảm an toàn như các ngân hàng. Bạn sẽ không được bảo vệ trước hacker hay được bồi hoàn nếu sàn giao dịch đó ngừng hoạt động. 3. Mua Bitcoin bằng tài khoản giao dịch. Sau khi tạo tài khoản thông qua dịch vụ giao dịch, bạn cần phải kết nối nó với tài khoản ngân hàng hiện có và làm thủ tục để chuyển tiền qua lại giữa tài khoản ngân hàng và tài khoản Bitcoin. Việc này thường được thực hiện bằng điện chuyển khoản và phát sinh phí.[18] Một số sàn giao dịch cho phép bạn đem tiền đến gửi vào tài khoản ngân hàng của họ. Việc này được thực hiện trực tiếp thay vì qua thẻ ATM. Nếu họ yêu cầu bạn kết nối tài khoản ngân hàng để sử dụng dịch vụ thì có thể họ chỉ chấp nhận những ngân hàng tại quốc gia nơi dịch vụ đó được thành lập. Một số sàn giao dịch cho phép bạn chuyển tiền vào tài khoản tại nước ngoài, nhưng phí sẽ cao hơn nhiều và mất một khoảng thời gian để chuyển Bitcoin về đồng tiền địa phương.
Phần 5: Mua Bitcoin trực tiếp từ người bán 1. Tìm người bán trên LocalBitcoins.[19] Đây là trang mạng chính để bạn có thể gặp mặt và giao dịch với người bán tại địa phương. Bạn có thể sắp xếp cuộc hẹn và thương lượng giá để mua Bitcoin. Trang này cũng có thêm biện pháp bảo vệ cho cả hai bên.[20] 2. Sử dụng trang Meetup.com để tìm người bán. Nếu bạn không thích giao dịch trực tiếp giữa hai người thì nên sử dụng trang Meetup.com để tìm một nhóm giao dịch Bitcoin. Sau đó các bạn họp thành nhóm để mua Bitcoin, và bạn có thể học hỏi ở các thành viên khác đã từng mua Bitcoin từ người bán.[21] 3. Thương lượng giá trước khi gặp mặt. Tùy vào người bán, bạn sẽ phải trả mức phí vào khoảng 5-10% giá trị giao dịch trong một cuộc mua bán trực tiếp. Bạn có thể kiểm tra trực tuyến tỷ giá trao đổi Bitcoin hiện nay trên trang http://bitcoin.clarkmoody.com/ trước khi đồng ý gặp mặt họ.[22] Bạn cũng nên hỏi xem họ thích thanh toán bằng tiền mặt hay qua dịch vụ thanh toán trực tuyến. Một số người cho phép bạn trả tiền bằng tài khoản PayPal, mặc dù đa số thích được trả bằng tiền mặt là hình thức thanh toán không thể đảo ngược. Người bán uy tín sẽ luôn thương lượng giá với bạn trước khi gặp mặt. Nhiều người không muốn chờ lâu sau khi đã thống nhất giá, vì họ e ngại giá trị đồng Bitcoin có thể thay đổi nhanh chóng. 4. Gặp mặt người bán ở nơi công cộng nhiều người qua lại. Tránh gặp họ ở nhà hoặc những nơi riêng tư. Bạn phải thận trọng hết mức nếu đang mang theo nhiều tiền mặt để thanh toán cho họ.[23] 5. Truy cập vào ví Bitcoin. Khi gặp người bán, bạn cần truy cập vào ví Bitcoin thông qua điện thoại thông minh, máy tính bảng hoặc máy tính xách tay. Bạn cũng cần có đường truyền internet để xác nhận giao dịch đã thực hiện thành công. Luôn luôn kiểm tra để đảm bảo Bitcoin đã được chuyển vào tài khoản của bạn trước khi trả tiền cho họ.[24]
Phần 6: Sử dụng trụ ATM Bitcoin 1. Xác định trụ ATM Bitcoin gần nơi bạn sống. Trụ ATM Bitcoin là khái niệm tương đối mới nhưng chúng ngày càng phổ biến. Bạn có thể sử dụng bản đồ ATM Bitcoin để tìm trụ ATM gần nhà mình.[25] Hiện nay nhiều tổ chức trên thế giới cung cấp trụ ATM Bitcoin, từ các trường đại học đến ngân hàng địa phương. 2. Rút tiền mặt từ tài khoản ngân hàng. Đa số các trụ ATM Bitcoin chỉ chấp nhận tiền mặt vì chúng không được cài đặt để xử lý giao dịch qua thẻ ghi nợ hay thẻ tín dụng.[26] 3. Đẩy tiền vào trụ ATM. Sau đó bạn quét mã QR của ví di động hoặc nhập mật mã tài khoản bằng điện thoại di động để tải Bitcoin vào ví.[27] Tỷ giá trao đổi tại trụ ATM Bitcoin cao hơn giá trao đổi tiêu chuẩn từ 3-8% . Lời khuyên Thận trọng với việc đào Bitcoin. “Đào” nghĩa là bạn tự tạo ra Bitcoin bằng cách hình thành các khối giao dịch Bitcoin.[28] Về lý thuyết đào là cách để “mua” Bitcoin, nhưng sự phổ biến của Bitcoin đã khiến việc đào nó trở nên khó khăn hơn, và hiện nay công việc này chủ yếu do các nhóm đào lớn hoặc do các công ty thành lập với mục đích này thực hiện. Bạn có thể mua cổ phiếu của các công ty đó, nhưng đào Bitcoin không còn là việc mà một cá nhân có thể tự làm để kiếm lời.[29] Thận trọng với bất kì ai cố gắng thuyết phục bạn mua phần mềm để đào Bitcoin trên máy vi tính thông thường, hoặc thiết bị đào Bitcoin. Đó là sự lừa đảo và bạn không thể đào được Bitcoin.[30] Sử dụng biện pháp bảo vệ an toàn cho hệ điều hành. Nếu bạn đang dùng Windows thì cài VirtualBox, cài đặt một phần mềm máy ảo Linux (như Debian) và thực hiện mọi thao tác liên quan đến Bitcoin trên máy ảo đó. Đối với ví trên máy tính xách tay thì Electrum (electrum.org) là trang tốt nhất hiện nay.
