Phân tích bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường Bài làm: Mở bài: Hoàng Phủ Ngọc Tường sinh năm 1937, tại Huế. Ông là một trí thức yêu nước, có vốn hiểu biết sâu rộng trên nhiều lĩnh vực. Ông là nhà văn chuyên viết bút kí. tác phẩm của ông là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa trí tuệ và trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hoá, lịch sử, địa lí…Tất cả được thể hiện qua bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông? với lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm và tài hoa. Thân bài: Cảm hứng về dòng sông không phải là lần đầu tiên Hoàng Phủ Ngọc tường thể hiện. Solokhop với bộ tiểu thuyết Sông Đông êm đềm đã vẽ nên một dòng sông mênh mông, hùng tráng. Nguyễn Tuân với tùy bút Sông Đà đã tạc khắc một con sông vừa dữ dằn, hung bạo vừa trữ tình thơ mộng. Còn với Ai đã đặt tên cho dòng sông?, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã tìm kiếm một hướng đi khác biệt, giàu chất thơ nhưng không kém phần dữ dội. Sông Hương vùng thượng lưu: Khi còn ở trên vùng thượng lưu, sông Hương tựa như một bản trường ca của rừng già. Khi thì “rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn”. Lúc thì “mãnh liệt vượt qua ghềnh thác”. Có khi lại “cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực sâu” . Đó là toàn bộ sức mạnh của sông Hương gọi đến sức liên tưởng tự do gợi sức sống mãnh liệt, hoang dại. Thế nhưng, có lúc sông Hương trở nên “dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi của màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”. Sông Hương đã sống một nửa cuộc đời của mình như cô gài Di-gan phóng khoáng và man dại với một ‘ bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng. Rừng già đã hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng. Với những hình ảnh có sức liên tưởng tự do, từ ngữ gợi cảm, bút pháp nhân hoá, sông Hương vùng thượng lưu toát lên vẻ đẹp của một sức sống mãnh liệt, hoang dại và đầy cá tính Nếu chỉ mải mê nhìn ngắm kinh thành mà không chú ý tìm hiểu sông Hương từ cội nguồn, người ta khó mà hiểu hết cái vẻ đẹp trong phần tâm hồn sâu thẳm của dòng sông mà chính nó đã không muốn bộc lộ. Nhà văn đã thổi vào đó ngọn gió tâm hồn dào dạt nhạy cảm, liên tưởng tự do càng làm cho sông Hương mạnh mẽ và đắm say hơn ở thượng nguồn. Trước khi trở thành người tình dịu dàng và chung thuỷ của cố đô, sông Hương đã trải qua một hành trình đầy gian truân và nhiều thử thách. Trong cái nhìn tinh tế và lãng mạn của tác giả, toàn bộ thuỷ trình của dòng sông tựa như một cuộc tìm kiếm có ý thức người tình nhân đích thực của người con gái trong một câu chuyện tình yêu nhuốm màu cổ tích. Sông Hương khi chảy xuôi về đồng bằng và ngoại vi thành phố Phải nhiều thế kỉ qua đi, người tình mong đợi mới đến đánh thức người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa đồng Châu Hoá đầy hoa dại. Nếu ở trên thượng nguồn, sông Hương dữ dội và hiểm nguy như bao con sông khác thì khi ra khỏi vùng núi thì cũng như nàng tiên được đánh thức, sông Hương bỗng bừng lên sức trẻ và niềm khao khát của tuổi thanh xuân trong sự “chuyển dòng liên tục”, rồi “vòng những khúc quanh đột ngột”, “vẽ một hình cung thật tròn”, “ôm lấy chân đồi Thiên Mụ”. Rồi “vượt qua”, “đi giữa âm vang”, “trôi đi giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách”. Sắc nước trở nên xanh thẳm lạ thường. Tác giả sử dụng hàng loạt động từ để diễn tả cái dòng chảy sống động qua những địa danh khác nhau của xứ Huế tạo nên sức hấp dẫn cho người đọc. Có lúc nó trong “mềm như tấm lụa” khi qua Vọng Cảnh, Tam Lai, Lựu Bảo. Có khi nó ánh lên “những phản quang nhiều màu sắc sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”. Lúc qua những dãy đồi núi tây nam thành phố và mang “vẻ đẹp trầm mặc”như triết lí, như cổ thi” Hai bút pháp kể và tả được kết hợp nhuần nhuyễn và tài hoa. Kết hợp vốn hiểu biết phong phú về địa lí, tác giả đã làm nổi bật vẻ đẹp của sông Hương bởi sự phối cảnh kì thú giữa nó với thiên nhiên xứ Huế phong phú mà hài hoà. Sông hương đắm mình trong cảnh sắc thơ mộng và cũng chính nó là một sự điểm tô nổi bậc và kì vĩ cho khung cảnh ấy. Sông Hương mang về đây một sức sống trẻ trung, nên thơ và huyền ảo. Chỉ có những tâm hồn biết cảm nhận và tôn quý mới có thể nhận ra dòng chảy lịch sử và triết lí ẩn sâu trong nó. Sông hương đến và đi âm thầm nhưng có sức mạnh lan tỏa sự sống ở mọi nơi mà nó đi qua. Sông Hương khi đến với Huế Khi chảy về đến cố đô Huế, sông Hương vui tươi hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long. Nó không tạo dáng mà kéo một nét thẳng thực yên tâm theo hướng tây nam – đông bắc. Khi vào đến cồn Huế, nó bõng uốn một cánh cung rất nhẹ. Đường cong ấy làm cho dòng song mềm hẳn đi. Đến đây, sông Hương mới thực sự được chế ngựu vf hòa mình vào với cảnh sắc cổ kính và nên thơ xứ Huế. Sông Hương được cảm nhận bằng con mắt của hội hoạ và âm nhạc Sông Hương nằm ngay giữa lòng thành phố yêu quý của mình. Những nhánh sông đạo mang nước sông Hương toả đi khắp phố thị. Sông Hương và những chi lưu của nó tạo nên những đường nét thật tinh tế, làm nên vẻ đẹp cổ kính của cố đô. Dưới con mắt của người nghệ sĩ, nó giống như một nét vẽ tài tình trên bức tranh Huế một ngày đẹp trời yên ả nào đó. Vẻ đẹp của sông Hương còn được thể hiện qua cách cảm nhận âm nhạc.Trong tâm hồn của nghệ sĩ, sông Hương còn đẹp như điệu slow chậm rãi, sâu lắng trữ tình. Qua cái nhìn đắm say của một trái tim đa tình, sông Hương lại là người tình dịu dàng và chung thuỷ. Rời khỏi kinh thành, sông Hương chếch về hướng chính bắc, ôm lấy đảo Cồn Hến quanh năm mơ màng trong sương khói, đang xa dần thành phố để lưu luyến ra đi………ngoại ô Vĩ Dạ . Và rồi như sực nhớ lại một điều gì chưa kịp nói, nó đột ngột đổi dòng…xưa cổ. Khúc quanh bát ngờ đó tựa như một “nỗi vương vấn” và dường như còn có cả “một chút lẳng lơ kín đáo của tình yêu” Hoàng phủ Ngọc Tương đã có cách liên tưởng vô cùng độc đáo và thú vị. Trước cái hình dáng yểu điệu của sông hương, nhà văn ngỡ như đó là “một tiếng vâng không nói ra của tình yêu”. Hình dáng ấy là biểu hiện sự thuận tình mà không nói ra vì e lệ. Với sức mạnh của hệ thống ngôn ngữ giàu sức biểu đạt, nhà văn như thổi linh hồn con người vào cảnh vật. Ông so sánh sông Hương giống như một cô gái. Sông Hương từng có lúc là cô gái Di-gan phóng khoáng, man dại. Có lúc như một cô gái Huế, một thiết nữ tài hoa, dụi dàng, sâu sắc, đa tình khéo trang sức mà không loè loẹt, phô trương; giống như những cô dâu Huế ngày xưa trong sắc áo điều lục. Rồi lại khi sông Hương giống như nàng Kiều trong đêm tự tình, ở ngã rẽ này. Sông Hương đã chí tình trở lại tìm Kim Trọng của nó, để nói một lời thề trước khi về biển cả. Lời thề đó vang vọng khắp lưu vực sông Hương thành giọng hò dân gian. Ấy là tấm lòng người dân Châu Hoá xưa mãi mãi chung tình với quê hương xứa sở Bằng tài năng của một cây bút giàu trí tuệ, tổng hợp từ một vốn hiểu biết sâu rộng về văn hoá, địa lí và văn chương, cùng một văn phong tao nhã, hướng nội, tinh tế, tài hoa, nhà văn đã bộc lộ được tình yêu say đắm, niềm tự hào tha thiết, sâu lắng của tác giả dành cho dòng sông quê hương, cho xứ Huế thân yêu và cũng là cho đất nước Sông Hương trong lịch sử và thơ ca: Trong lịch sử, tên của dòng sông Hương được ghi trong Dư địa chí của Nguyễn Trãi mang tên là Linh Giang (dòng sông thiêng). Sông Hương là “dòng sông viễn châu đã chiến đấu oanh liệt bảo vệ biên giới phái nam của Tổ quốc đại Việt qua những những thế kỉ trung đại”. Nó “vẻ vang soi bóng kinh thành phú xuân của người anh hùng Nguyễn Huệ”. Sông Hương đã “sống hết lịch sử bi tráng của thé kỉ XIX với màu của những cuộc khởi nghĩa”. Sông Hương còn là chứng nhân lịch sử chứng kiến thời đại mới với cách mạng tháng 8 – 1945 và bao chiến công rung chuyển của hai cuộc vệ chiến sau này. Với sự hiểu biết phong phú về lịch sử, tác giả đã cho thấy Sông Hương mang vẻ đẹp của một bản hùng ca, ghi dấu những thế kỉ vinh quang gắn liền với các sự kịên lịch sử của Huế, của dân tộc Với cuộc đời, Sông Hương là một nhân chứng nhẫn nại và kiên cường qua những thăng trầm của cuộc đời. Tuy nhiên điều làm nên vẻ đẹp giản dị mà khác thường của dòng sông là ở chỗ: “ Khi nghe lời gọi, nó biết cách tự hiến mình làm một chiến công, để rồi nó trở vẻ với cuộc sống bình thương, làm một người con gái dụi dàng của đất nước”. Có lẽ chính điều đó đã làm cho sông Hương không bao giờ tự lặp lại mình trong cảm hứng của các nghệ sĩ Với thi ca, sông Hương là “dòng sống trắng – lá cây xanh” (Chơi Huế – Tản Đà). Có khi nó được ví von “như kiếm dựng trời xanh” (Trường giang như kiếm lập thanh thiên – Cao Bá Quát). Chính dòng sông Hương xanh thẳm là nguồ sức mạnh hối sinh trong tâm hồn thơ Tố Hữu (Trên dòng Hương giang) Vẻ đẹp của sông Hương hiện lên chính qua cách liên tưởng độc đáo, sâu sắc của Hoàng Phủ Ngọc tường. Ông nhìn thấy một “sông Hương là sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc”. Đó là cách liên tưởng hết sức gợi cảm và mới mẻ. Sử thi là chiến công gắn liền với mốc lịch sử đất nước. Nó là cái hùng phải gắn với màu đỏ. Ở đây là sử thi viết dưới màu cỏ lá xanh biếc. Phải chăng sử thi mà trữ tình, bản hùng ca mà vẫn dịu dàng tươi mát Có khi sông Hương đã trở thành tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya. Nhà văn gắn sông Hương với âm nhạc cổ điển Huế. Thực sự đã có một dòng thi ca về sông Hương như Tố Hữu đã viết: “Răng không !Cô gái trên sông Ngày mai cô sẽ từ trong tới ngoài Thơm như hươngn nhuỵ hoa nhài Sạch như nước suối ban mai giữa rừng Ngày mai gió dứng ngàn phương Sẽ đưa cô tới một vườn đầy xuân Ngày mai trong giá trắng ngần Cô thôi sống kiếp đầy thân giang hồ Ngày mai bao lớp đời dơ Sẽ tan như đám mây mờ đêm nay Cô ơi ! Tháng rộng ngày dài Mở lòng ra đón ngày mai huy hoàng (Tiếng hát sông Hương) Một lần nữa, sông Hương quả thực là Kiều, rất Kiều trong cái nhìn thắm thiết tình nhười của nhà thơ Tố Hữu. Nét đặc sắc làm nên sức hấp dẫn đặc biệt của đoạn văn là tình yêu say đắm với dòng sông được thể hiện bằng tài năng uyên bác của một cây bút giàu trí tuệ, tổng hợp từ một vốn hiểu biết sâu rộng về văn hoá, lịch sử địa lí và văn chương, cùng một văn phong tao nhã, hướng nội, tinh tế, tài hoa Sự liên tưởng, tưởng tượng phong phú kết hợp với sức mạnh của bút kí đó là khả năng dồn chứa cảm xúc dồi dào, ý tưởng cao sâu, chọn chi tiết, sự việc, con người chuẩn xác, tiêu biểu và ăn phong giàu hình tượng của Hoàng Phủ Ngọc Tương. Ngôn ngữ phong phú giàu hình ảnh, bộc lộ cảm xúc, sử dụng nhiều biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân hoá. Sự kết hơp hài hoà giữa cảm xúc và trí tuệ, chủ quan và khách quan đã làm nên vẻ đẹp tự nhiên, sinh động của dòng sông hương. Chủ quan là sự trải nghiệm của bản thân. Khách quan là đối tượng miêu tả – sông Hương Kết bài: Với bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông Hoàng Phủ Ngọc Tường đã đem đén cho sông Hương và xứ Huế một vẻ đẹp nên thơ chưa từng có. Dù Hoàng Phủ Ngọc Tường không phải là nhà thơ tiêu biểu (tuy ông đã xuất bản hai tập thơ) mà là một nhà viết kí, nhưng bằng bài kí đặc sắc này, ông đã góp một tay vào việc tạo nên một thế giới Việt Nam Đẹp và Thơ. Và đó là gì nếu như không phải là hành động yêu nước mang màu sắc riêng của người nghệ sĩ tài hoa này!
