Xuất xứ: Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” nằm ở phần giữa tác phẩm “Đăm Săn” – Một thiên sử thi anh hùng tiêu biểu của dân tộc Ê đê và của kho tàng sử thi dân gian Việt Nam. Nội dung: Đoạn trích kể về cuộc giao chiến giữa Đăm Săn và tù trưởng Mtao Mxây để giành lại vợ. Đăm Săn chiến thắng, cứu được vợ và thu phục được dân làng của tù trưởng Mxây. Chủ đề: Đoạn trích khẳng định sức mạnh và ca ngợi vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn đã chiến đấu vì danh dự, hạnh phúc và sự thịnh vượng cho cộng đồng của mình. Phân tích: Vẻ đep của Đăm Săn trong cuộc chiến đấu với Mtao và Mxây: + Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn với dân làng của Mxây diễn ra rất nhanh (Đăm Săn hội ý kiến và mọi người hưởng ứng đi theo Đăm Săn) cho thấy lòng mến phục, thái độ hưởng ứng và lòng trung thành tuyệt đốì của mọi người dành cho Đăm Săn + Đăm Săn luôn bình tĩnh, chủ động, thẳng thắn, dũng cảm và mạnh mẽ chiến đấu với Mxây → Đăm Săn chính là biểu tượng cho chính nghĩa và sức mạnh của dân làng. => Thể hiện lòng yêu mến, sự tuân phục của tập thể cộng đồng với cá nhân anh hùng, đồng thời thể hiện sự thông nhất cao độ giữa quyền lợi, khát vọng của cá nhân anh hùng với quyền lợi, khát vọng của cộng đồng. Vẻ đẹp của Đăm Săn trong cảnh ăn mừng chiến thắng: Đăm Săn hiện lên với sức mạnh phi thường, một tù trưởng oai phong, giàu mạnh. Tầm vóc, chiến công của người anh hùng Đăm Săn như trùm lên cả xứ sở Ê đê; đồng thời cảnh ăn mừng tưng bừng đã tô đậm ý nghĩa của chiến tranh mở rộng bộ tộc trong sự phát triển cộng đồng. Vẻ đẹp của Đăm Săn trong quan hệ với cộng đồng: Đăm Săn chiến đấu với Mxây để giành lại vợ nhưng cũng là để bảo vệ cuộc sông bình yên của cả cộng đồng. Vì thế chiến công của Đăm Săn là niềm tự hào của cả cộng đồng. Tóm lai: Đăm Săn là người anh hùng sử thi được toàn thể cộng đồng suy tôn tuyệt đôi. Chiến thắng của Đăm Săn cho thấy sự vận động lịch sử của cả một cộng đồng tộc người, đồng thời cho thấy cách sử thi mượn việc mô tả chiến tranh để khẳng định lí tưởng về một cuộc sông hòa hợp, hạnh phúc. Đăm Săn xứng đáng là người anh hùng mang tầm vóc hạnh phúc. Đăm Săn xứng đáng là người anh hùng mang tầm vóc sử thi của dân tộc Ê đê thời cổ đại. Nghệ thuật: + Nghệ thuật so sánh, phóng đại giàu sức tưởng tượng. + Ngôn ngữ phù hợp với sử thi: ngôn ngữ của người kể biến hóa linh hoạt; ngôn ngữ đốì thoại được khai thác ở nhiều góc độ, ngôn ngữ trang trọng, nhiều định ngữ … + Sử dụng có hiệu quả những biện pháp tu từ thường thây trong sử thi: lôi miêu tả song hành, đòn bẩy, xây dựng những đối thoại trực tiếp, nghệ thuật so sánh, phóng đại, đôi lập, tăng tiến. + Nghệ thuật tự sự kết hợp với nghệ thuật miêu tả, dựng lên một khung cảnh hoành tráng tương xứng với tầm vóc của người anh hùng sử thi. Ý nghĩa: Đoạn trích thể hiện trực tiếp đề tài chiến tranh – đề tài trung tâm của sử thi anh hùng và ý nghĩa chiến công của người anh hùng Đăm Săn trong sự nghiệp bảo vệ và mở rộng địa bàn cư trú. Đoạn trích nói riêng và tác phẩm nói chung đã gợi cho người nghe kể sử thi nhận ra hình ảnh của cả cộng đồng thị tộc Ê đê trong một giai đoạn lịch sử đầy biến động và số phận của cá nhân anh hùng thông nhất cao độ với sô” phận của cả thị tộc.
Bài tham khảo: Mở bài: Đam Săn là bộ sử thi nổi tiếng, là niềm tự hào của nhân dân Tây Nguyên. Đam Săn là nhân vật chính là đại diện, biểu trưng cho sức mạnh của các cộng đồng người Tây Nguyên trong buổi đầu xây dựng và bảo vệ buôn làng. Vì thế, người Tây Nguyên dùng những ngôn từ, hình ảnh đẹp nhất để ca ngợi sự dũng mãnh của chàng. Thân bài: Trong đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây”, hai nhân vật Mtao Mxây và Đam săn đều được tả bằng ngôn ngữ hào sảng của sử thi song lại được miêu tả với hai cảm hứng khác nhau. Với Đam Săn, đó là cảm hứng ngợi ca. Với Mtao Mxây là cảm hứng phê phán. Hai người đều tài giỏi nhưng hành động và ngôn ngữ của họ lại khác nhau. Ngôn ngữ của Đam Săn là ngôn ngữ của người anh hùng đại diện cho chính nghĩa. Mtao Mxây cướp vợ của Đam Săn. Vì danh dự của mình, Đam Săn đi đòi vợ. Chàng đến khiêu chiến với Mtao Mxây bằng tinh thần thượng võ của người anh hùng. Nhưng Mtao Mxây lại là kẻ xấu, hắn buông lời chọc tức chàng “Ta không xuống đâu… Tay ta còn đang bận ôm vợ hai chúng ta ở trên này cơ mà”. Hắn cũng sợ Đam Săn có hành động đâm lén. Nhưng Đam Săn không phải là người như vậy. Chàng coi thường Mtao Mxây và đó cũng là thái độ của người Ê đê đối với Mtao Mxây. Đam Săn coi hắn không bằng con lợn nái, con trâu, “như con gà làng mới mọc cựa… chưa ai giấm phải mà đã gãy mất cánh. Đều nhằm mục đích trêu tức đối phương những hai nhân vật này có hai cách nói khác nhau thể hiện một nét bản chất quan trọng ở họ. Một người đầy tinh thần thượng võ, một người ti tiện. Hình dáng, vũ khí chiến đấu của hai người được miêu tả không giống nhau. Với Mtao Mxây ” khiên hắn tròn như đầu cú, gươm hắn óng ánh như cái cầu vồng… dáng tần ngần do dự, mỗi bước mỗi đắn đo, giữa một đám đông mịt mù như trong sương sớm”. Hắn có vẻ thiếu tự tin và lo sợ trước Đam Săn. Tác giả còn ví “khiên hắn lạch xạch như quả mướp khô”. Thế nhưng lời lẽ của hắn lại rất huyên hoang “Có cậu, ta học cậu…có thần Rồng ta học rthần Rồng”. Tự hắn cũng nhận hắn là kẻ chuyên đi xâm lược “là một tướng chuyên đi đánh thiên hạ, bắt tù binh…”. Thế rồi, Mtao Mxây đã thất bại thảm hại trước Đam Săn, ” Mtao Mxây tháo chạy…”. Cuối cùng hắn đã phải hèn nhát van xin dưới tay Đam Săn. Đam Săn đã chiến thắng thật vẻ vang. Ngược lại với Mtao Mxây, Đam Săn lại được miêu tả với những ngôn ngữ khác. Cử chỉ, hành động và ngôn ngữ của chàng đều rất oai phong. Chàng hiên ngang thách đấu với Mtao Mxây bằng một tinh thần thượng võ. Chàng cho kẻ thù múa khiên trước. Vẻ đẹp của chàng trong chiến đấu được miêu tả “Mỗi lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh… vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây”. Tác giả dân gian đã miêu tả hành động của Đam Săn rất tỉ mỉ. Chàng hiện lên như một đấng thần linh, đối lập hoàn toàn với hình ảnh Mtao Mxây trong đoạn trích. Khiên của Mtao Mxây “kêu lạch xạch như quả mướp khô” thì khi Đam Săn múa “Chàng múa trên cao, gió như bão…” Kết bài: Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” biểu dương sức mạnh của người anh hùng Đăm Săn. Bằng ngôn ngữ kể chuyện rất hồn nhiên và ngây thơ, tác giả dân gian đã tạo dựng hai nhân vật anh hùng ở hai tuyến khác nhau, qua đó khẳng định sức mạnh cộng đồng.
