Phân tích đoạn trích Tức nước vỡ bờ (trích Tắt đèn của Ngô Tất Tố) I. Tác giả, tác phẩm 1. Tác giả: Ngô Tất Tố (1893 – 1954) sinh tại Lộc Hà, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc Đông Anh, Hà Nội). Thuỏ nhỏ học chữ Nho, nổi tiếng thông minh, đỗ đầu kì thi khảo hạch vùng Kinh Bắc, được ái mộ gọi là “Đầu xứ Tô””. Khi nền Hán học suy tàn ‘‘Ông Nghè ông Công cùng nằm co” (Thơ Tú Xương), Ngô Tất Tố tự học chữ Quốc ngữ và học tiếng Pháp. Ông trở thành một nhà văn, nhà háo, nhà dịch thuật và khảo cứu nổi liếng. Sau Cách mạng tháng Tám, Ngô Tất Tố sống và hoạt động văn hóa, nghệ thuật tại chiến khu Việt Bắc. Ông qua đời trước mấy ngày chiến dịch Điện Biên Phủ toàn thắng. Tác phẩm: – Tiểu thuyết: “Tắt đèn ”, “Lều chõng”. Phóng sự: “ Việc làng ” Tác phẩm dịch, khảo cứu: “Thơ văn Lý – Trần, “Thơ Đường”, Trang Tử, Mặc Tử, Lão Tử, Kinh dịch,…vv. Ngô Tất Tố còn để lại hàng nghìn bài báo. Ông là một gương sáng về tự học, tự đổi mới vươn lên, cho tuổi ưỏ chúng ta noi theo. 2. Giá trị tư tưởng và nghệ thuật của tiểu thuyết Tắt đèn Tiểu thuyết “Tắt đèn” của Ngô Tất Tô” là một tác phẩm xuất sắc của dòng văn học hiện thực 1930 – 1945. Về mặt tư tưởng và nghệ thuật “Tắt đèn ” đều có giá trị to lớn. Về nội dung tư tưởng: “Tắt đèn ” giàu giá trị hiện thực. Qua cuộc đời và số phận các nhân vật, tác giả đã tố cáo và lên án chế độ sưu thuế dã man của thực dân Pháp, đã bần cùng hóa nhân dân ta. Sưu thuế đánh cả vào người chết là một điều vô lí, một hnahf động bất nhân. Có biết bao người phải bán vợ dợ con để trang trải “món nợ Nhà nước”. Vụ sưu thuế đến, xóm thôn rùng rợn trong tiếng trống ngũ liên thúc liên hồi suốt đêm ngày. Bọn cường hào bắt trói, đánh đập tàn nhẫn những kẻ thiếu thuế, thiếu sưu. Cái sân đình sôi thịt đã trở thành trại giam hành hạ những người nông dân nghèo khổ, hiền lành vô tội. Có thể nói “Tắt đèn ” là một bức tranh xã hội chân thực, một bản án đanh thép kết tội chế độ thực dân nửa phong kiến đã áp bức bóc lột, đã bần cùng hóa nhân dân ta, đẩy người nông dân nghèo khổ vào bước đường cùng không lối thoát. “Tắt đèn ” giàu giá trị nhân đạo. Tình vợ chồng, tình mẹ con, tình nghĩa xóm làng giữa con người cùng khổ được nói đến một cách chân thực. Số phận người phụ nữ, những em bé, những người cùng đinh được tác giả nêu lên với bao xót thương, nhức nhói và đau lòng. “Tắt đèn ” đã xây dựng nhân vật chị Dậu – một hình tượng chân thực, đẹp đẽ về người phụ nữ nông dân Việt Nam. Chị Dậu có bao phẩm châ”t tốt đẹp; cần cù, tần tảo, giàu tình thương, nhẫn nhục và dũng cảm chông cường hào, chống áp bức. Chị Dậu là hiện thân của người vợ, người mẹ vừa sắc sảo, vừa đôn hậu, trong sạch. Về nghệ thuật: “Tắt đèn”, một cuốn tiểu thuyết có quy mô khiêm tốn, trên dưới 200 trang, nhưng có giá trị nghệ thuật đặc sắc: – Về kết câu rất chặt chẽ, tập trung. Các tình tiết, chi tiết đan cài chặt chẽ, đầy ấn tượng làm nổi bật chủ đề. Hầu như nhân vật chị Dậu đã xuất hiện trong tác phẩm từ đầu chí cuối. – Tính xung đột, tính bi kịch cuốn hút, hấp dẫn. – Tác giả khắc họa thành công hình ảnh các nhân vật điển hình. Các hạng người từ người dân cày nghèo khổ đến địa chủ, từ bọn cường hào đôn quan lại đều có những nét riêng, rất chân thực, sống động. – Ngôn ngữ trong “Tắt đèn ” từ miêu tả, tự sự đến ngôn ngữ nhân vật đều nhuần nhuyễn, đậm đà. Câu văn xuôi thanh thoát. Tóm lại, “Tắt đèn” là một thiên tiểu thuyết có luận đề xã hội hoàn toàn phụng sự dân quê, một áng văn có thể gọi là kiệt tác” (Vũ Trọng Phụng). II. Phân tích văn bản Nhân vật chị Dậu qua cảnh “tức nước vỡ bờ ” Chị Dậu là một người phụ nữ nông dân nghèo khổ, cần cù lao động, giàu tình thương chồng thương con, dũng cảm chống lại bọn cường hào. Nhà văn Ngô Tất Tố đã xây dựng nhân vật chị Dậu tiêu biểu cho cảnh ngộ khốn khổ và phẩm chất tốt đẹp của người đàn bà nhà quê trước năm 1945. cảnh “Tức nước vỡ bờ” trong “Tắt đèn ” đã để lại nhiều tín tượng sâu sắc trọng lòng người đọc về nhân vật chị Dậu. Chị Dậu là người có hoàn cnahr đáng thương. Nhân vật chị Dậu lâm vào hoàn cảnh thật đáng thương. Chị phải bán gánh khoai, bán ổ chó và đứt ruột bán đứa con sái lên 7 tuổi cho vợ chồng Nghị Quế, mới đủ nộp suất sưu cho chồng, thoát khỏi sự bức nã của bọn cường hào ác bá. Nhưng anh Dậu vẫn bị trói ở sân đình vì còn thiếu một suất sưu của anh Sửu, em ruột anh Dậu, đã chết từ năm ngoái. Thật là khốn cùng, chị Dậu không biết tìm đâu ra tiền để nộp xuất sưu ấy nữa. vì thế mà anh Dậu bị bọn cường hào đánh cho thừa chết thiếu sống. Thương chồng nhưng chị Dậu chẳng biết làm gì hơn. Chị Dậu là một người vợ, một người mẹ giàu tình thương. Trong cơn nguy kịch, chị Dậu đã lay gọi chồng và tìm mọi cách cứu chữa chồng. Hàng xóm đã kéo đến, người an ủi, người cho vay gạo nấu cháo. Chị Dậu múc cháo ra bát, lấy quạt quạt cho cháo chóng nguội để chồng “ăn lấy vài húp” vì chồng chị “đã nhịn suông từ sáng hôm qua đến giờ còn gì…”. Tiếng trống, tiếng tù và đã nổi lên. Chị Dậu cất tiếng khẩn khoản, thiết tha mời chồng “Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột”. Lời người đàn bà nhà quê mời chồng ăn cháo lúc hoạn nạn, chứa đựng biết bao tình thương yêu, an ủi vỗ về. Cái cử chỉ của chị Dậu bế cái Tỉu rồi ngồi xuống cạnh chồng “cố ý chờ xem chồng chị ăn có ngon miệng hay không” đã biểu lộ sự săn sóc và yêu thương của người vự đôi với người chồng đang đau ôm, tính mạng đang bị bọn cường hào đe dọa! Chị Dậu là một phụ nữ cứng cỏi, dũng cảm, tiềm tàng sức sống mạnh mẽ Bị ức hiếp cùng cực, chị Dậu đã dũng cảm chống lại bọn cường hào để bảo vệ chồng. Bọn cai lệ và tên hầu cận lí trưởng, lũ đầu trâu mặt ngựa với tay thước, roi song, dây thừng lại “sầm sập” xông vào nhà chị Dậu thét trói kẻ thiếu sưu. Anh Dậu vừa “run rẩy” kề miệng vào bát cháo, nghe tiếng thét của tên cai lộ, anh đã “lăn đùng” xuống phản! Tên cai lệ hung hăng chửi bới. Hắn gọi anh Dậu là “thằng kia”,… hắn “trợn ngược hai mắt” quát chị Dậu: “Mày định nói cho cha mày nghe đấy à? Sưu của Nhà nước mà dám mở mồm xin khất” một cách hách dịch. Trước tình thế, chị Dậu đã hạ mình van xin, lúc thi “run run” xin khất, lúc thì van nài “xin ông trông lại” nhưng vẫn không thể làm động lòng những kẻ bất nhân kia. Tên cai lệ càng hung hăng hơn, hắn giật phất cái thừng” trong tay anh hầu cân lí trưởng rồi “sầm sập” sấn đến chỗ anh Dậu đang nằm để hất trói “điệu ra đình”. Chị Dâu thất thàn van hắn “tha cho…” thì hắn “bịch luôn vào ngực chị Dậu mấy bịch”, tát ‘‘đánh bốp” vào măt chị, rồi “nhảy vào” canh ạnh Dậu. “Một ngày lạ thói sai nha – Làm cho khốc liệt chẵng qua vì tiền” (Nguyễn Du). Để tróc sưu mà tên cai lệ, “kẻ hút nhiều xái cũ” đã hành động một cách vô cùng dã man, không còn tính người nữa. Mọi sự nhẫn nhục đều có giới hạn. Để bảo vệ tính mạng của chồng, bảo vệ nhân phẩm của bản thân, chị Dậu đã kiên quyết cự lai: “Chồng tôi đau ôm, ông không đưực phép hành hạ!”. Không thể lùi bước, chị Dậu đã “nghiến hai hàm lăng” thách thức: “Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem!”. Nghe giọng nói đanh thép của người đàn bà nông dân, bọn cường hào kia chưa kịp hết kinh ngạc đã bị đánh cho một trận nhớ đời. Con giun xéo mãi cũng quằn, chị Dậu cũng vậy, bị áp bức đã man, tính mạng bị đe dọa, chị đã vùng lên đánh trả một cách dũng cảm. Nhà văn Nguyễn Tuân dã có nhận xét rất thú vị: “Trên cái tối giời tối đất của đồng lúa ngày xưa, hiện lên một chân dung lạc quan của chị Dậu (…). Bản chất của nhân vật chị Dậu rất khỏe, cứ lăn xả vào bóng tôi mà phá ra…” Ngô Tất Tố rất hả hê khi tả cảnh chị Dậu cho tên cai lộ và tên hầu cận lí trưởng một bài học đích dáng. Ông dã chỉ ra một quy luật tất yêu trong xã hội: Có áp bức, có đấu tranh! III. Tổng kết Cảnh “Tức nước vờ bờ” giàu tính hiệu thực. Đoạn văn như một màn bi hài kịch, xung đột diễn ra căng thắng đầy kịch lính. Chị Dậu được miêu tả rất chân thực. Ở nhân vật, người đọc đã nhận ra nhiều phẩm chất tốt đẹp của người nông dân Việt Nam trước cách mạng. Bức chân dung chị Dậu đã tô đậm giá trị hiện thực và tinh thần nhân đạo của tiểu thuyết “Tắt đèn ”. IV. Luyện tập: 1. Hãy nêu ngắn gọn giá trị tư tưởng và giá trị nghệ thuật của tác phẩm “Tắt đèn ” của Ngô Tất Tố
