Phân tích ý nghĩa đoạn trích Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga (Trích Truyện Lục Vân Tiên – Nguyễn Đình Chiểu) Mở bài: Nguyễn Đình Chiểu là một nhà nho tiết tháo, sống theo đạo nghĩa, tuy mang tật mù tối, và gặp lúc biến loạn mà vẫn giữ được phẩm cách thanh cao. Ông không chỉ là người con có hiếu, người thầy mẫu mực, mà còn là một nhà thơ yêu nước, đã để lại nhiều tác phẩm có giá trị. Nổi bậc nhất trong các tác phẩm của Nguyễn Đình Chiểu là Lục Vân Tiên, một bộ truyện thơ Nôm xuất sắc của nền văn học Việt Nam thế kỉ XIX. Đoạn trích Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga trích phần đầu của thiên truyện này. Thân bài: Nguyễn Đình Chiểu luôn có quan niệm nhất quán trong sáng tác văn chương. Ông chủ trương dùng văn chương biểu hiện đạo lý và chiến đấu cho sự nghiệp chính nghĩa. Nói khác hơn, ông làm thơ là để “chở đạo, sửa đời và dạy người” . Vì vậy, mỗi vần thơ của ông đều ngụ ý khen chê công bằng, rạch ròi, và đều bộc lộ một tấm lòng thương dân, yêu nước của ông. Tác phẩm Lục Vân Tiên thể hiện sâu sắc quan niệm ấy của Đồ Chiểu. Truyện xoay quanh cuộc đời của nhân vật Lục Vân Tiên. Lục Vân Tiên là một học trò vừa có đưc vừa có tài, giỏi văn võ. Trên đường đi thi, chàng dẹp tan bọn cướp Phong Lai, cứu Kiều Nguyệt Nga được cô gái này khâm phục. Giữa đường, được tin mẹ mất, Vân Tiên trở về quê thọ tang. Chàng bao lần gặp nạn nhưng vẫn được thần và người cứu giúp. Kiều Nguyệt Nga bị buộc đi cống giặc Ô Qua nhưng vẫn một lòng thuỷ chung với Lục Vân Tiên. Thuyền đi tới biên giới, nàng mang theo bức hình Vân Tiên nhảy xuống sông tưj tử. Nàng được Phật Bà Quan Âm và nhân dân cứu giúp. Cuối cùng hai người gặp nhau và chung hưởng hạnh phúc. Đoạn trích Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga nằm ở phần đầu truyện. Sau nhiều năm theo học thầy ở trên núi, Lục Vân Tiên xin phép thầy xuống núi chuẩn bị lên kinh ứng thí. Chàng tiện đường ghé về thăm nhà thăm cha mẹ. Trên đường đi, chàng gặp cảnh bọn cướp hung hãn đang ức hiếp dân lành nên đã ra tay ứng cứu. Người gặp nạn chính là Kiều Nguyệt Nga, một thiếu nữ con nhà quan. Đó cũng chín là người vợ sau này của Lục Vân Tiên. Bằng cách diễn đạt bình dị và chân thực, Nguyễn Đình Chiểu đã miêu tả hết sức sinh động cảnh Lục Vân Tiên đánh tan bọn cướp, đồng thời làm nổi bậc hình tượng người anh hùng trẻ tuổi này. Nhìn thấy bọn cướp ngang ngược, Vân Tiên không chút chần chừ, lập tức ra tay: Vân Tiên ghé lại bên đàng, Bẻ cây làm gậy nhằm làng xông vô. Đó là hành động vì nghĩa, biểu hiện sâu sắc tính cách anh hùng, tinh thần dũng cảm và tài năng võ nghệ cao cường của Lục Vân Tiên. Thấy dân gặp nạng, Lục Vân Tiên không thể làm ngơ. Chỉ có một mình tay không vũ khí, thế mà Vân Tiên đã hành động dứt khoát, không tính toán, do dự cho bản thân. Chàng dám đối mặt với lũ cướp đầy vũ khí, bản chất côn đồ hành động dũng cảm anh hùng. Hành động xông vô thật dũng liệt. Bọn cướp đông người, hết sức hung hãn, thế mà chàng không hề sợ hãi. Hành động ấy một mặt khẳng định niềm tin vòa khả năng chiến thắng của bản thân, mặt khác là biểu hiện sâu sắc của tính khí nghĩa hiệp, cứu người lúc lâm nguy là việc cấp bách không thể chần chừ. Không những xông vào mà chàng còn kêu gọi kẻ cướp dừng tay và cảnh báo hậu quả đối với hành động phi nghĩa của chúng: Kêu rằng: “Bớ đảng hung đồ, Chớ quen làm thói hồ đồ hại dân”. Thế nhưng, không những không buông giáo quy hàng, tướng cướp Phong Lai còn tỏ ra giận dữ, đe dọa vân Tiên: Phong Lai mặt đỏ phừng phừng: “Thằng nào dám tới lẫy lừng vào đây. Sau đó hắn còn đỗ lỗi cho Vân Tiên. Không cớ gì mà Vân Tiên can thiệp chuyện của hắn: “trước gây việc dữ tại mầy”, nhất định sẽ nhận lãnh hậu quả nặng nề. Nói rồi lập tức hắn: “truyền quân bốn phía phủ vây bịt bùng” . Thế nhưng, mọi lời đe dọa của tướng cướp Phong Lai và thái độ hăm he của lũ lâu la không hề làm Vân Tiên run sợ. Chàng không nói thêm một lời nào nữa bởi bọn cướp quá phách lối, trắng trợn dẫm đạp lên đạo lí làm người, không biết quay đầu phục thiện, chàng quyết phải trừng trị cho thích đáng: Vân Tiên tả đột hữu xông, Khác nào Triệu Tử phá vòng Đương Dang. Tài năng võ nghệ của chàng được sánh với Triệu Tử Long, một anh hùng trong sử sách, người đã phá vòng vây Tào Tháo đêt cứu con nhỏ của Lưu Bị. Cụm từ “tả đột hữu xông” đã bộc lộ hết khí phách của người anh hùng Lục Vân Tiên. Trận chiến diễn ra chớp nhoáng nhưng vô cùng khốc liệt, bọn cướp bị đánh tơi bời: Lâu la bốn phía vỡ tan, Đều quăng gươm giáo tìm đàng chạy ngay. Đến cả tướng cướp Phong Lai cũng bị trọng thương tìm đường tháo chạy: Phong Lai trở chẳng kịp tay, Bị Tiên một gậy thác rày thân vong Sau khi đánh cướp, Lục Vân Tiên còn hỏi han người gặp nạn để giúp đỡ thêm nữa. Lời nói lịch thiệp, ân cần khiến cho người gặp nạn vô cùng cảm động. Kiều Nguyệt nga ngỏ lời báo đáp ân công nhưng chàng nhất định không nhận sự đền ơn. Thái độ ứng xử đàng hoàng, chửng chạc của người chính trực, phong độ biết giữ gìn lễ giáo. Chàng từ chối khảng khái: “làm ơn há dễ trong người trả ơn” . Đó là quan niệm sống đẹp, trọng nghĩa khinh tài, coi việc diệt ác cứu người là bổn phận của người quân tử. Chàng quan niệm “Kiến nghĩa bất vi anh hùng”, thấy việc nghĩa không làm thì không phải anh hùng. Chàng sống không màng danh lợi, quyền quý, không nhân người lúc gặp nạn mà tư lợi riêng mình. Lục Vân Tiên chính là niềm mơ ước, khác xọng mà Nguyễn Đình Chiểu đã gửi gấm niềm tin và hy vọng: đạo lý nhân dân được trườn tồn, có nhiều người tài đức cứu nạn giúp đời. Ở nhân vật Kiều Nguyệt Nga, Nguyễn Đình Chiểu nhân cơ hội này cũng khắc họa đậm nét hình dung và phẩm chất của nàng. Được người cứu giúp, sau khi qua cơn hoạn nạn, nàng lập tức khấu đầu cảm tạ và xin báo đáp ơn sâu. Đó là đạo lí làm người cao thượng, có ôn nhất định phải báo đền. Cách xưng hô của nàng đối với Vân Tiên cũng hết sức khiêm nhường, đúng mực và trang trọng: quân tử, tiện thiếp. Lời lẽ nói năng văn vẻ, dịu dàng, mực thước của con nhà gia giáo, có học thức, có phẩm hạnh cao đẹp. Cách trình bày tâm tư và nguyện vọng của Kiều Nguyệt Nga cũng rất rõ ràng và khúc chiết, lập luận chặt chẽ, giàu sức thuyết phục nhằm muốn lục Vân Tiên nhận lời thỉnh cầu để cho nàng làm tròn đạo nghĩa. Tất cả cho thấy kiều Nguyệt Nga là bậc cao quý, khuê các, thuỳ mị, nết na, có học thức, biết trọng tình nghĩa. Hơn thế nữa, sau khi Vân Tiên từ chối tất cả, chàng cười cảm khái và tiếp tục lên đường, từ đó nàng đã ôm ấp bóng hình, nguyện làm vợ của chàng đến suốt cuộc đời không bao giờ thay lòng đổi dạ. Đó là điều phi thường mà Nguyễn Đình Chiểu đã kí thác ở nhân vật này. Không phải nàng làm trái luân lí, xem thường lễ nghi mà nàng ngưỡng vọng cái cao cả, ngưỡng vọng con người anh hùng, sống vì lẽ phải, được làm con người đích thực, nghĩ và hành động theo ý mình. Đó là nét đột phá trong tư tưởng nhân văn mà Nguyễn Đình Chiểu đã mạnh mẽ vượt phá. Kết bài: Đoạn trích đã làm nỗi bậc hai nhân vật: Vân Tiên tài ba, dũng cảm, trọng nghĩa khinh tà và Kiều Nguyệt Nga hiền hậu, nết na, ân tình. Qua đó thể hiện khác vọng hành đạo giúp đời của tác giả. Nguyễn Đình Chiểu đã không hề dụng công gọt giữ ngôn ngữ và diễn đạt. Ông làm thơ mộc mạc, gần gũi với lời ăn tiếng nói thường ngày và mang đậm sắc thái địa phương Nam Bộ. Qua cách xây dựng nhân vật chính diện và phản diện, truyện thơ Lục Vân Tiên đề cao đạo đức, truyền dạy đạo lý làm người.
