Gợi ý làm bài: Cảm nhận để làm sáng tỏ quan niệm sống nhàn của tác giả: Luận điểm 1: Nhàn là sự thảnh thơi, ung dung trong lòng với thú điền viên (câu 1, 2): – Những hình ảnh bình dị, thân thuộc: mai, cuốc, cần câu: chỉ những công việc lao động cụ thể của người nông dân quê đào đất, vụn xới, câu cá. – Số từ “một” được lặp lại kết hợp với phép liệt kê: thể hiện công việc lao động bận rộn, vất vả thường xuyên. → Câu thơ đầu cho ta biết cuộc sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm ở quê nhà với những công việc nặng nhọc, vất vả, lấm láp. “Thơ thẩn”: Dáng vẻ ung dung, tự tại. – Cụm từ “dầu ai vui thú nào”: phủ nhận những thú vui đời thường mà người đời ganh nhau theo đuổi. → Tâm thế của tác giả: vui vẻ, xem những công việc nặng nhọc ấy là thú vui điền viên. ⇒ Quan niệm sống nhàn: Dù thân bận rộn, cực nhọc nhưng tâm hồn luôn ung dung, tự tại, thư thái. * Luận điểm 2: Nhàn là quan niệm sống lánh đục về trong (câu 3, 4) – Phép đối: ta – người, dại – khôn, nơi vắng vẻ – chốn lao xao: nhấn mạnh quan niệm và triết lí sống của tác giả. – Phép ẩn dụ: + Nơi vắng vẻ: Chốn làng quê yên bình, tĩnh tại, chốn bình yên của tâm hồn. + Chốn lao xao: Chốn quan trường bon chen, ngổn ngang tranh giành, đấu đá. – Cách nói ngược: Ta dại – người khôn: Cái dại của một nhân cách thanh cao và cái khôn của những con người vụ lợi. → Cách nói hóm hỉnh pha chút mỉa mai, vừa để răn mình vừa để dạy đời. ⇒ Quan niệm sống nhàn: Xa lánh chốn quan trường với những bon chen danh lợi, trở về với cuộc sống thôn dã giản dị, bình yên. * Luận điểm 3: Nhàn là sống thuận theo lẽ tự nhiên (câu 5, 6) – Xuất hiện bức tranh 4 mùa: Xuân – hạ – thu – đông: gợi về thiên nhiên làng quê Bắc bộ. – Thức ăn: thu ăn măng trúc, đông ăn giá: thức ăn đơn sơ, giản dị, có sẵn trong tự nhiên, mùa nào thức đấy. – Sinh hoạt: Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao: sinh hoạt theo sự thay đổi của thiên nhiên, sống hòa vào cùng thiên nhiên, thanh cao, giản dị. – Cách ngắt nhịp 4/3 rất nhịp nhàng, cùng giọng điệu vui tươi thoải mái: gợi nhịp sống thong dong, ung dung. ⇒ Quan niệm sống nhàn: sống thuận theo tự nhiên, hưởng thụ những gì có sẵn trong thiên nhiên, không mưu cầu, bon chen. Đánh giá chung: – Về nội dung: bài thơ thể hiện rõ quan niệm sống tích cực của tác giả Nguyễn Bỉnh Khiêm, đặc biệt trong bối cảnh xã hội loạn lạc. Qua đó, chúng ta hiểu thêm về vẻ đẹp trí tuệ và nhân cách của tác giả. – Về nghệ thuật: tác phẩm có ngôn ngữ giản dị, tự nhiên; giọng thơ nhẹ nhàng hóm hỉnh; sử dụng thành công các biện pháp nghệ thuật: đối, điệp…
