Suy nghĩ về vai trò của văn học đối với sự phát triển tâm hồn của học sinh Văn học khơi dậy và nuôi dưỡng ở con người tình yêu cuộc sống Trong bài “Tiếng nói của văn nghệ” Nguyễn Đình Thi từng viết: “Tác phẩm (văn học) vừa là kết tinh của tâm hồn người sáng tác, vừa là sợi dây truyền cho người đọc sự sống mà nghệ sĩ mang trong lòng”. Điều đó có nghĩa là văn học đóng một vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển tâm hồn của mỗi con người. Đặc biệt là với lứa tuổi học sinh. Tác phẩm văn học là kết tinh của tâm hồn người sáng tác. Mỗi tác phẩm văn học là tiếng nói của tác giả trong cuộc đời. Không ở đâu khác, văn học nảy sinh từ chính trong cuộc đời này. Nhà thơ Tố Hữu từng nói rằng: “Cuộc đời chính là nơi xuất phát và cũng là nơi đi tới của văn học”. Nghĩa là văn học được tạo ra để phục vụ cho cuộc sống mỗi chúng ta. Cuộc sống có trở nên tươi đẹp và nhân ái hơn là bởi có văn học. Ai cũng ẩn chứa trong mình một tâm hồn nghệ sĩ, biết rung động và yêu chuộng trước cái đẹp. Điều khác biệt khiến cho họ trở thành người nghệ sĩ đích thực là bởi họ biết biểu đạt những rung động ấy thành tác phẩm nghệ thuật và kí thác ở trong đó ước mơ, khát vọng và sự sống. Hiện thực sinh động tác động vào tâm hồn người nghệ sĩ khiến họ có thể vui hoặc buồn; thương hoặc giận; hạnh phúc hoặc đớn đau; đồng tình hoặc căm phẫn;… Họ không thể làm ngơ trước những cảm xúc ấy. Tác phẩm nghệ thuật hình thành là bởi họ đã biết kết tinh ánh sáng của tâm hồn theo những cách tinh tế nhất. Những rung động được nén chặt lại trong ngôn từ một cách chắc chắn. Để rồi, khi đi vào tâm hồn người đọc, nó bùng nổ dữ dội, khiến người đọc cũng vui hoặc buồn; thương hoặc giận; hạnh phúc hoặc đớn đau; đồng tình hoặc căm phẫn;… trước cuộc đời. Đọc Truyện Kiều, ta không khỏi xót xa cho kiếp hồng nhan bạc mệnh của nhan vật Thúy Kiều. Đọc Lão Hạc của Nam Cao ta thấy rưng rưng trước cuộc đời và số phận éo le của lão nông dân sống hết lòng vì con trai, vì cuộc đời trong sạch mà phải tìm đến cái chết. Đọc Tắt đèn của Ngô Tất Tố ta cũng hồi hộp và lo lắng cho chị Dậu khi bọn cai lệ và người nhà lí trưởng xong đến, rồi hả hê khi bọn chúng bị chị Dậu đánh cho một trận nhớ đời. Những nghịch cảnh ấy ai mà chẳng thấy. Nhưng dưới cái nhìn đầy cảm thông và tài năng nghệ thuật, người nghệ sĩ đã gìn giữ, đã nâng niu và kết tinh cho cuộc đời. Thế nhưng, tác phẩm văn học không phải là sự phản đơn điệu những gì diễn ra trong cuộc sống. Nhà văn không giống như một nhà lịch sử học hay một kí giả đơn thuần là ghi chép những cái đã có rồi mà còn gửi gắm trong đó một điều gì đó mới mẻ. Hiện thực ấy đã được khúc xạ qua lăng kính tâm hồn người nghệ sĩ, càng nhìn ngắm càng thấy lung linh. Những nghệ sẽ lớn đem đến cho thời đại họ một cách sống của tâm hồn Mỗi tác phẩm lớn như rọi vào trong tâm hồn ta một thứ ánh sáng riêng như Nguyễn Đình Thi đã nói. Ánh sáng kì diệu ấy không bao giờ nhòa đi, nó biến thành ánh sáng của tâm hồn ta, nó chiếu tỏa lên mọi việc của chúng ta và tiếp tục lan truyền đến người khác những cảm xúc đẹp đẽ làm cho cuộc sống tươi đẹp hơn, ý nghĩa hơn. Chúng ta nhận rõ cái kì diệu của tác phẩm văn học khi chúng ta nghĩ đến mọi người xung quanh ta. Ở đâu đó, vẫn còn có những cuộc đời bất hạnh và đầy sợ hãi và khổ đau. ở đâu đó, tiếng khóc vãn vang lên, đói khổ vẫnvây bám con người, những vết thương không bao giờ lành. Lời gửi của văn nghệ chính là sự sống đang tiếp diễn trong mỗi chúng ta. Tác phẩm văn học là sợi dây truyền cho người đọc sự sống mà nghệ sĩ mang trong lòng. Sức sống của vân chương là bất tận. Có khi nó âm thầm chìm khuất, náu mình im lặng ở đâu đó. Có khi nó bùng lên mãnh liệt. Có khi nó dịu dàng, yểu điệu như thiếu nữ lạ lẫm trước cuộc đời, có khi nó gào thét dữ dội. Tác phẩm văn chương không nói với chúng ta bằng tư tưởng mà bằng tiếng nói đồng cảm, sẻ chia. Văn chương không bao giờ cao giọng dạy đời bất kì ai. Đó là tiếng nói công bằng và thấu hiểu. Không một nhà văn nào bắt chúng ta phải đọc tác phẩm của họ. Không một tác phẩm nào lộ liễu gợi mời chúng ta đọc nó. Người tìm đến với tác phẩm văn chương đâu chỉ để thỏa mãn tính tò mò mà là để thấu hiểu. tác phẩm đích thực luôn được phát hiện bởi ánh mắt biết kiếm tìm. Một tác phẩm văn học ta đọc qua rồi vẫn muốn đọc lại lần nữa. Lẽ nào, ta muốn tìm kiếm một bài học mới trên trang sách cũ chăng? Cho đến một câu thơ kia, dù ta đã khép lại trang sách, đã rời đi đâu đó mà vẫn còn nghe thấy tiếng thì thầm ở trong lòng, miệng lẩm nhẩm đọc theo. Người nghệ sĩ không đứng bên ngoài để trỏ vẽ cho ta đường đi mà đã đốt lửa trong lòng ta, khiến chúng ta tự bước lên đường. Ta muốn bước vào cái thế giới kì diệu ấy để ngắm nhìn thật kĩ nhân vật của mình hay tìm kiếm một khung cảnh mà bằng câu thơ ta đã tưởng tượng ra. Ta muốn sống bằng sự sống mà người nghệ sĩ đã sống. Tác phẩm văn học và như thế đã truyền cho ta sự sống mà người nghệ sĩ da mang trong lòng. Điều đó dễ thấy trong bài Hịch tướng sĩ văn của Hưng Đạo đại Vương Trần Quốc Tuấn. Trước tội ác và thái độ nhục mạ quốc thể của kẻ thù, vị dũng tướng vô cùng đau lòng, căm phẫn tột độ như muốn moi gan uống máu bọn chúng. Đất nước lâm nguy nhưng tướng sĩ hững hờ khiến ông vô cùng lo lắng. Ông kết tinh tất cả nỗi lòng ấy trong một bài văn và gửi đến tướng sĩ của mình. Chỉ một bài hịch thôi mà khiến cho ba quân sôi sục, sĩ khí hừng hực, thề cùng chủ tướng giết giặc giữ nước. Đó là nhờ cái tâm tình chân thực mà Hưng Đạo Đại Vương đã kết tinh vào từng lời lẽ ấy vậy. Dù đã trải qua hơn 200 năm, cho đến ngày nay, Truyện Kiều vẫn còn tiếp tục làm rung động biết bao nhiu trái tim con người.
