Trao duyên (trích Truyện Kiều của Nguyễn Du) I. Tìm hiểu chung: 1. Vị trí đoạn trích Đoạn trích từ câu 723 đến câu 756 của truyện kiều, là lời Thúy Kiều nói cùng Thúy Vân sau khi quyết định bán mình chuộc cha và em, mở đầu cho cuộc đời đau khổ của Kiều. 2. Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật: (ghi nhớ) Đoạn trích thể hiện bi kịch tình yêu, thân phận bất hạnh và nhân cách cao đẹp của Thúy Kiều, đồng thời cho thấy tài năng miêu tả nội tâm nhân vật của Nguyễn Du. II. Tìm hiểu văn bản * Nội dung 1. Thúy kiều nhờ Thúy Vân thay mình trả nghĩa cho Kim Trọng (18 câu thơ đầu): Kiều nhờ cậy Vân: “… Cậy em em có chịu lời, Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa. “cậy em … lạy rồi sẽ thưa” “cậy”: nhờ với tất cả sự tin tưởng, trông cậy, hi vọng. “chịu lời”: nhận lời vì miễn cưỡng, người nhận bị đặt vào thế bị động, không thể chối từ, phải chấp nhận thiệt thòi, chấp nhận hi sinh → Cách nói mang tính chất nài ép, ràng buooctj, bắt phải nhận lời. Hành động: “lạy – thưa” là hành động bất thường, tạo không khí trang trọng, thiêng liêng cho buổi trao duyên. Hành động ấy cho thấy sự biết ơn của Thúy Kiều đối với Thúy Vân, Kiều coi Thúy vân như là ân nhân của mình. Trước khí trao duyên cho em, Kiều muốn em thấu hiểu sự tình. Kiều tâm sự với em về mối tình thắm thiết nhưng mong manh, dang dở giữa mình và Kim Trọng. Kiều mong sẽ tìm được sự cảm thông của em: “Giữa đường đứt gánh tương tư, Keo loan chắp mối tơ thừa mặt em. Kể từ khi gặp chàng Kim, Khi ngày quạt ước khi đêm chén thề”. Những từ ngữ “đứt gánh tương tư”, “tơ thừa”, “song gió bất kì”, “mất người”… nhấn mạnh sự mong manh, nhanh tan vỡ của mối tình, thể hiện nỗi đau trong lòng Kiều. Đó là một rủi ro không ai mong muốn. Rồi Kiều nói tới biến cố gia đình: “Sự đâu song gió bất kì, Hiếu tình khôn lẽ hai bề vẹn hai” Hiếu – tình là hai mối ràng buộc lớn nhất của nàng lúc này. Cả hai đều rất quan trọng đối với nàng. Nếu vì tình mà nàng bất hiếu, bỏ mặc cha và em trong ngục tù thì đó là tội bất dung thứ. Nếu vì chữ hiếu nàng sẽ phụ tình Kim Trọng, đoạn tuyệt nghĩa giao bôi, thề ước. Tội ấy sẽ khiến nàng dằn vặt suốt đời. Dù rất khó khăn nhưng Thúy Kiều cũng đã đi đến quyết định cuối cùng. Nàng đã hi sinh tình yêu để làm tròn chữ hiếu, chữ tình đành dang dở. Mong Vân hiểu mà nối duyên trả nghĩa cho Kim Trọng. Bởi trong tất cả đức hạnh, chữ hiếu đứng đầu. Kiều trao duyên cho em: “Ngày xuân em hãy còn dài, Xót tình máu mủ, thay lời nước non Chị dù thịt nát xương mòn, Ngậm cười chin suối hãy còn thơm lây” “Ngày xuân em hãy còn dài”: Vân còn trẻ, còn có tương lai. “Xót tình máu mủ”: ràng buộc bằng tình ruột thịt. “thay lời nước non”: nhờ em trả nghĩa Kim tRọng, nhấn mạnh tình cảm thiêng liêng, sâu nặng. “Ngậm cười chin suối hãy còn thơm lây”: dẫu chết cũng yên lòng, cũng thấy được an ủi. Các thành ngữ “tình máu mủ”, “lời nước non”, “thịt nát xương mòn”, “ngậm cười chin suối… “Chiếc vành với bức tờ mây, Duyên này thì giữ, vật này của chung” Kiều trao kỉ vật tình yêu cho em, tâm trạng luyến tiếc, dùng dằng, nửa trao, nửa níu “duyên này xin giữ, vật này của chung”, “mất người còn chút của tin”… tâm trạng đớn đau giằng xé. Dù dứt khoát trao duyên cho em nhưng Thúy Kiều vẫn còn chút nấn ná, chưa thể dứt khoát được. Hồn nàng vân còn mang nặng lời thề, tự xem mình là người bạc mệnh. nàng muốn giữ lại tất cả, dù đó chỉ là ảo ảnh: Dù em nên vợ nên chồng, Xót người mệnh bạc ắt lòng chẳng quên. Mất người còn chút của tin, Phím đàn với mảnh hương nguyền ngày xưa. Nhận xét: Qua cách trao duyên thông minh, khôn khéo của Thúy Kiều, ta thấy được tình yêu sâu nặng và vẻ đẹp tâm hồn Kiều: trọng tình nghĩa, giàu lòng hi sinh, hiếu thảo. 2. Tâm trạng của Kiều sau khi trao duyên (16 câu thơ cuối) Dự cảm về cái chết trở đi trở lại trong tâm hồn Kiều. Mai sau dù có bao giờ, Đốt lò hương ấy so tơ phím này. Trông ra ngọn cỏ lá cây, Thấy hiu hiu gió thì hay chị về. Trong lời độc thoại nội tâm đầy đau đớn, Kiều hướng tới người yêu với tất cả tình yêu thương và mong nhớ. Cái chết đối với kiều như một ám ảnh không thể nào dứt được. Từ nghịch cảnh của mình nàng nghĩ đến Đạm Tiên – một người con gái đẹp phải chết trong cô quạnh, buồn tủi. Cái chết đới với Kiều lúc này như một sự giải thoát. Nó có thể giải thoát nàng khỏi những đớn đau dằn vặt. Nó có thể giúp nàng tránh được nỗi ô nhục về sau. Thế nhưng, Kiều rất tỉnh táo nhận ra đó không phải là giải pháp được lựa chọn lúc này. nàng còn phải cứu cha và em cùng gia đình khỏi cảnh ngục tù, li tán. Gánh nặng gia đình đè lên đôi vai và tâm hồn bé nhỏ: “Hồn còn mang nặng lời thề, Nát thân bồ liễu đề ghì trúc mai” Từ chỗ nói với em, Kiều chuyển sang nói với mình, nói với người yêu. Từ giọng đau đớn chuyển thành tiếng khóc. Nàng khóc cho mình, khóc cho mối tình đầu trong sáng, đẹp đẽ vừa mới chớm nở đã tan vỡ: Dạ đài cách mặt khuất lời, Rưới xin giọt nước cho người thác oan. Bây giờ trâm gãy gương tan, Kể làm sao xiết muôn vàn ái ân! Trăm nghìn gửi lạy tình quân, Tơ duyên ngắn ngủi có ngần ấy thôi! Phận sao phận bạc như vôi! Đã đành nước chảy hoa trôi lỡ làng. Ôi Kim lang! Hỡi Kim lang! Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây!” Một lần nữa, cái chết lại hiện về trong tâm thức của Kiều. mà sự thật, đối với Thúy Kiều, đây là một cuộc chia biệt vĩnh viễn. Khi nàng đã là vợ của người khác rồi thì duyên tình của nàng và Kim trọng xem như cũng chấm dứt. nàng đớn đau, quằn quại, thốt lên những lười than thảm thiết trong tiếng khóc nghẹn ngào. Nàng gào thét trong vô vọng, trong tột cùng tuyệt vọng: Ôi Kim lang! Hỡi Kim lang! Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây! Nỗi đau dằn xé tâm can khiến cho nàng rơi vào trạng thái bán loạn tinh thần. Đó cũng là giây phút cuối cùng Thúy Kiều sống với tình yêu son sắt, tuôi đẹp và khổ đau nhất trong cuộc đời mình. * Nghệ thuật – Miêu tả tinh tế diễn biến tâm trạng nhân vật. – Ngôn ngữ độc thoại nội tâm sinh động. Câu hỏi luyện tập: – Tìm những câu thơ trong đoạn trích cho thấy Kiều nhớ về các kỉ niệm của tình yêu. – Đang nói chuyện với Thúy Vân, Kiều chuyến sang nhắn gửi Kim Trọng. Sự chuyển đổi đối tượng trò chuyện ấy nói lên điều gì trong tình cảm của Kiều?
