Tóm tắt lý thuyết I. Các dạng cân bằng. Xét sự cân bằng của các vật có một điểm tựa hay một trục quay cố định. Vật sẽ ở trạng thái cân bằng khi trọng lực tác dụng lên vật có giá đi qua điểm tựa hoặc trục quay. 1. Cân bằng không bền Là cân bằng mà khi vật bị kéo ra khỏi vị trí cân bằng một chút thì trọng lực có xu hướng kéo nó ra xa vị trí cân bằng đó . 2. Cân bằng bền Là cân bằng mà khi vật bị kéo ra khỏi vị trí cân bằng một chút thì trọng lực có xu hướng kéo vật trở về vị trí cân bằng đó . 3. Cân bằng phiếm định Là cân bằng mà khi vật bị kéo ra khỏi vị trí cân bằng một chút thì trọng lực có xu hướng giữ nó cân bằng ở vị trí mới Nguyên nhân gây ra các dạng cân bằng khác nhau đó là vị trí trọng tâm của vật. Trường hợp cân bằng không bền, trọng tâm ở vị trí cao nhất so với các vị trí lân cận. Trường hợp cân bằng bền, trọng tâm ở vị trí thấp nhất so với các vị trí lân cận. Trường hợp cân bằng phiếm định, trọng tâm không thay đổi hoặc ở một độ cao không đổi II. Cân bằng của một vật có mặt chân đế. 1. Mặt chân đế. Khi vật tiếp xúc với mặt phẳng đở chúng bằng cả một mặt đáy thì mặt chân đế là mặt đáy của vật. Khi vật tiếp xúc với mặt phẵng đở chỉ ở một số diện tích rời nhau thì mặt chân đế là hình đa giác lồi nhỏ nhất bao bọc tất cả các diện tích tiếp xúc đó. 2. Điều kiện cân bằng. Điều kiện cân bằng của một vật có mặt chân đế là giá của trọng lực phải xuyên qua mặt chân đế hay là trọng tâm rơi trên mặt chân đế 3. Mức vững vàng của sự cân bằng. Mức vững vàng của cân bằng được xác định bởi độ cao của trọng tâm và diện tích của mặt chân đế . Muốn tăng mức vững vàng của vật có mặt chân đế thì hạ thấp trọng tâm và tăng diện tích mặt chân đế của vật . Cách ứng phó với các trận động đất nhỏ : Ở trong phòng : tìm nắp dưới các bàn chắc chắn, tránh xa các các vật dễ đổ ngã như : tủ, tranh, kệ để đồ vật trên cao. Dùng đệm, túi sách che chắc đầu, gối lại. Phải bình tỉnh, cẩn thận các mảnh vỡ, khi thoát hiểm nên dùng thang bộ... Ở ngoài đường : tránh xa các tòa nhà lớn, các công trình đang thi công, tuân theo sự hướng dẫn của cảnh sát, Nếu đang trên xe, tầu thì tuân theo sự chỉ dẫn của nhân viên Bài tập minh họa Bài 1: Người ta đã làm như thế nào để thực hiện được mức vững vàng cao của trạng thái cân bằng ở những vật sau đây? a) Đèn để bàn. b) Đèn cần cẩu. c) Ô tô đua. Hướng dẫn giải: Câu a: Chân đèn (còn gọi là đế đèn) phải có khối lượng lớn và có mặt chân đá rộng. Câu b: Thân xe phải có khối lượng rất lớn và xe phải có mặt chân đế rộng. Câu c: Ô tô đua phải có mặt chân đế rộng và trọng tâm phải thấp. Bài 2: Một xe tải lần lượt chở các vật liệu sau với khối lượng bằng nhau: thép đá, lá gỗ và vải. Trong trường hợp nào thì xe khó bị đổ nhất? dễ bị đổ nhất? Hướng dẫn giải: Xe chở thép là khó đổ nhất vì trong trường hợp này trọng tâm xe thấp. Xe chở vải là dễ đổ nhất vì trong trường hợp này trọng tâm xe cao.
