I. TÌM HIỂU CHUNG: Tác giả, tác phẩm: – Vũ Bằng sinh 1913, tại Hà Nội. – Là cây bút có sở trường về truyện ngắn, bút kí, tuỳ bút. Đại ý: Tái hiện cảnh sắc thiên nhiên và không khí mùa xuân trong tháng giêng ở Hà Nội và miền Bắc qua nỗi nhớ thương da diết của một người xa quê. Bố cục chia làm 3 phần: – Đ1: “Từ đầu … mê luyến mùa xuân”: Tình cảm của con người với mùa xuân là một quy luật tất yếu, tự nhiên. – Đ2: “Tiếp theo … mở hội liên hoan”: Cảnh sắc và không khí mùa xuân ở đất trời và lòng người. – Đ3: “Phần còn lại”: Cảnh sắc riêng của đất trời mùa xuân từ khoảng sau ngày rằm tháng giêng ở miền Bắc. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN: 1. Cảnh sắc và không khí mùa xuân ở đất Bắc và lòng người: Cảnh sắc mùa xuân Hà Nội và miền Bắc được gợi tả như thế nào, qua những chi tiết nào? – Về cảnh sắc thiên nhiên, tác giả đã gợi tả được thời tiết, khí hậu đặc biệt của mùa xuân, vừa có cái lạnh của “mưa riêu riêu, gió lành lạnh” như từ mùa đông còn vương lại, nhưng lại có cái ấm áp, nồng nàn của khí xuân, hơi xuân tràn ngập trời đất và thấm vào lòng người, những âm thanh tiếng nhạn kêu, tiếng trống chèo, câu hát huê tình. – Không khí mùa xuân còn được hiện lên trong khung cảnh gia đình với bàn thờ, đèn nến, hương trầm, … và tình cảm gia đình yêu thương Mùa xuân đã khơi dậy sức sống thiên nhiên và con người như thế nào? – Nhựa sống ở trong người căng lên như máu căng lên trong lộc của loài nai, như mầm non của cây cối, nằm im lìm không … nhỏ ti ti. – Con người dường như trẻ hơn, tim đập mạnh hơn … yêu thương. – Ra ngoài đường gặp ai cũng muốn yêu thương, về nhà … yêu nữa. – Không khí đoàn tụ gia đình, ông bà, cha mẹ, anh em, con cháu, … yêu thương hoà thuận, trên kính dưới nhường. – Lòng người như có không biết bao nhiêu là hoa nở, … hội liên hoan. Trước sức sống của mùa xuân, những tình cảm gì đã khơi dậy mạnh mẽ trong lòng tác giả? – Tác giả nhớ nhung đến da diết cái không khí của mùa xuân miền Bắc và Hà Nội. Qua đó thể hiện tình yêu quê hương mãnh liệt. Em có nhận xét gì về ngôn ngữ, giọng điệu đoạn này? – Giọng điệu vừa sôi nổi, vừa tha thiết của tác giả đã góp phần quan trọng tạo nên sức truyền cảm cho đoạn văn. Ở đây, những phương thức biểu đạt nào được kết hợp? Tác dụng của các phương thức biểu đạt ấy? – Kể, tả và biểu cảm. Đó là sự suy tưởng và hồi nhớ trong tình cảm và tâm trạng buồn xa, bồi hồi, … đã bao năm tháng trôi qua nhưng cái không khí của mùa xuân không bao giờ quên. * Nội dung: – Khí hậu và thời tiết rất đặc biệt; âm thanh rộn rã. – Khung cảnh gia đình đầm ấm tình yêu thương thắm thiết. – Hình ảnh rất đặc trưng cho cảnh sắc và không khí mùa xuân miền Bắc. 2. Cảnh sắc của đất trời mùa xuân sau ngày rằm tháng giêng Không khí và cảnh sắc thiên nhiên sau ngày rằm tháng giêng khác với những ngày đầu tháng như thế nào? – Tết đã hết mà chưa hết hẳn, đào hơi phai nhưng nhuỵ vẫn còn phong cỏ không xanh mướt mà lại nứt một mùi hương man mác. – Trời đã hết nồm, mưa xuân thay thế cho mưa phùn. Sáng dậy, nhìn ra cửa sổ thấy những vệt xanh tươi hiện ở trên trời, con người cảm thấy rạo rực niềm vui. Những con ong đi kiếm nhị. – Bữa cơm trở lại giản dị… – Màn điều đã cất, lễ hoá vàng đã tất, các trò vui đã mãn. – Cuộc sống trở lại êm đềm như thường nhật. Biện pháp nghệ thuật gì đã được sử dụng hiệu quả? – So sánh. Biện pháp này làm cho việc miêu tả cảnh sắc mùa xuân thêm cụ thể, làm rõ hơn sự thay đổi của thiên nhiên. Qua việc tái hiện những cảnh sắc và không khí ấy, tác giả đã thể hiện sự tinh tế, nhạy cảm trước thiên nhiên như thế nào? – Ngòi bút tinh tế, tác giả đã phát hiện và miêu tả sự thay đổi, chuyển biến của màu sắc và không khí bầu trời, mặt đất, cây cỏ trong một khoảng thời gian ngắn ngủi từ đầu tháng qua rằm. Điều gì đã khiến tác giả viết lên trang tuỳ bút đặc sắc này? – Đó là tình yêu mùa xuân, yêu quê hương đất nước, trân trọng sự sống, biết tận hưởng những vẻ đẹp của cuộc sống và đặc biệt tình yêu đối với miền Bắc. * Liên hệ giáo dục: Tình yêu quê hương, đất nước qua cảm nhận về vẻ đẹp của thiên nhiên, đất trời, con người. III. LUYỆN TẬP: Câu 1: Hoàn cảnh và tâm trạng của Vũ Bằng khi viết văn bản Mùa xuân của tôi có gì đặc biệt? Điều đó có ảnh hưởng gì đến giọng điệu và cảm xúc của bài văn? Câu 2: Đánh dấu vào nhũng nhận xét đúng về nội dung và nghệ thuật của văn bản “Mùa xuân cùa tôi”: Văn bản có sự kết hợp nhuần nhuyễn yếu tố miêu tả và biểu cảm. Văn bản đã tái hiện được không khí và cảnh sắc thiên nhiên của mùa xuân ờ Hà Nội và miền Bắc một cách sinh động. Văn bản đã thể hiện sự am hiểu sâu sắc của tác giả đối với các lễ hội dân gian trong mùa xuân ở Hà Nội và miền Bắc. Sự quan sát và cảm nhận tinh tế; hình ảnh, chi tiết đặc sắc. Văn bản đã thể hiện tình yêu thiên nhiên, quê hương, đất nước sâu sắc, lòng yêu cuộc sống tha thiết và khát vọng thống nhất đất nước của nhà văn. Lựa chọn được điểm nhìn đặc sắc, có tác dụng lớn trong việc miêu tả cảnh. Giọng điệu vừa sôi nổi, vừa tha thiết tạo nén sức truyền cảm manh mẽ. Lời văn giàu hình ảnh, nhịp điệu và giàu sức biểu cảm. Sử dụng nhiều phép nghệ thuật độc đáo như phép so sánh, liệt kê, điệp ngữ… Sử dụng bút pháp khoa trương độc đáo để miêu tả cảnh thiên nhiền. Câu 3: Nêu cảm nhận của em về chất thơ của đoạn văn sau. “Tôi yêu sông xanh núi tím, yêu đôi mày ai như trăng mới in ngần, nhưng yêu nhất mùa xuân không phải là vì thế. Mùa xuân của tôi – mùa xuân Bắc Việt, mùa xuân của Hà Nội là mùa xuân có mưa riều riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kẽu ưong đêm xanh, có tiếng ữống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng”. Câu 4: Mùa xuân đã khơi dậy sức sông và làm hồi sinh tâm hồn tác già. Điều đó được thể hiện qua một loạt những biện pháp so sánh. Hãy chỉ ra và nêu tác dụng của chúng (trong đoạn từ “Người yêu cảnh” đến “mở hội liên hoan”). Câu 5: Hãy tìm các từ láy trong đoạn văn sau và nêu tác dụng của chúng : “Thường thường, vào khoảng đó trời đã hết nồm, mưa xuân bắt đầu thay thế cho mưa phùn, không còn làm cho nền trời đùng đục như màu pha lê mờ. Sáng dậy, nằm dài nhìn ra cửa sổ thấy những vệt xanh tươi hiện ỏ trên trời, mình cảm thấy rạo rực một niềm vui sáng sủa. Trên giàn hoa lí, vài con ong siêng năng đã bay đi kiếm nhị hoa. Chỉ độ tám chín giờ sáng, trên nền trời trong trong có những làn sáng hồng hồng rung động như cánh con ve mới lột”. Câu 6. Hãy tìm một số đoạn văn, đoạn thơ viết về mùa xuân mà em biết. Em có nhận xét chung như thế nào về hình ảnh mùa xuân trong các đoạn văn, đoạn thơ đó?
