Người trong bao – (Sê-khốp) Người trong bao I. Tìm hiểu chung 1. Tác giả: Sê-khốp là một nhà văn lớn. Tác phẩm của ông thường có cốt truyện rất giản dị nhưng đặt ra nhiều vấn đề óc ý nghĩa xã hội to lớn, và ý nghĩa nhân bản sâu xa. Tác phẩm tiêu biểu: Anh béo anh gầy, Con kì nhông, Người trong bao,… 2. Tác phẩm: Người trong bao Hoàn cảnh sáng tác Người trong bao được sáng tác năm 1898, trong thời kì Sê-khốp dưỡng bệnh ở thành phố I-an-ta trên bán đảo Crum, biển Đen. Thời đó, xã hội Nga đang ngạt thở trong bầu không khí chuyên chế nặng ề cuối thế kỉ XIX. Môi trường xã hội ấy đã đẻ ra lắm kiểu người kì quái. Tóm tắt: Bu-rơ-kin, giáo viên trung học dạy tiếng Hi Lạp chung trường với mình. Bê-li-cốp là một “người trong bao”. Anh ta có lối sống trong bao: sinh hoạt (từ vật dụng, căn phòng, cách ăn mặc, đi đứng, nói năng, giao tiếp) đều giấu trong bao; tư tưởng cũng giấu trong bao, chỉ sống theo chỉ thị, quy đinh. Anh ta có tính cách trong bao: tôn sung quá khứ, ích kỉ, nhút nhát, bạc nhược, lúc nào cũng sợ phiền phức. Lối sống của Bê-li-cốp ảnh hưởng nhiều tới giáo viên trong trường và người dân nơi thành phố. Anh ta chết, mọi người thấy thoải mái nhưng một tuần sau khi mọi việc lại nặng nề như cũ. Cuối cùng, I-va-nứt kết luận: “không thể sống mãi như thế được”. Nội dung và nghệ thuật: (ghi nhớ) Với nghệ thuật xây dựng biểu tượng và nhân vật điển hình, giọng kể chậm rãi vừa giễu cợt, châm biếm, mỉa mai vừa u buồn, qua hình tượng nhân vật “Người trong bao” Bê-li-cốp, Sê-khốp phê phán sâu sắc lối sống hèn nhát, bạc nhược, bảo thủ và ích kỉ của một bộ phận trí thức Nga cuối thế kỉ XIX. Từ đó, nhà văn khẩn thiết thức tỉnh mọi người: “không thể sống mãi như thế được”. II. Tìm hiểu văn bản 1. Hình tượng nhân vật Bê-li-cốp – người trong bao * Cách ăn mặt của Bê-li-cốp: – Đeo kính đen – Mang giày, đi ủng, cầm ô, mặc áo bành tô ấm cốt bông… – Điều đặt biệt: các vật dụng đều để trong bao, cho vào bao. * Hành động của Bê-li-cốp: – Lời nói: “nhỡ lại xảy ra chuyện gì thì sao” – Khi nằm ngủ, kéo chăn trùm đầu kín mít. – Đến thăm đồng nghiệp chỉ ngồi im. – Ngăn cản không cho chàng trai trẻ Cô-văn học dân gian-len-cô đi xe đạp. * Suy nghĩ của Bê-li-cốp: Cả ý nghĩ của mình, Bê-li-cốp cũng giấu trong bao. Gã luôn thỏa mãn, hài lòng, hạnh phúc, mãn nguyện lối sống của mình. * Tính cách của Bê-li-cốp: Nhút nhát, ghê sợ hiện tại nhưng lại ngợi ca, tôn sung quá khứ (say mê tiếng Hi Lạp cổ). Chỉ thích sống máy móc theo những thông tư, chỉ thị; giáo điều, rập khuôn. Cô độc và luôn luôn lo lắng, sợ hãi tất cả. Là con người cổ hủ, lạc long, kì quái vì Bê-li-cốp không hiểu được mọi người, không hiểu xã hội và cuộc sống đương thời. 2. Cái chết của Bê-li-cốp * Nguyên nhân dẫn đến cái chết của Bê-li-cốp: Xung đột với Cô-va-len-cô, bị Cô-va-len-cô xô mạnh, nhưng Bê-li-cốp “đã lăn xuống dưới một cách bình yên vô sự” Va-ren-ca và hai bà nữa đã chứng kiến cú ngã của hắn ở cầu thang. “Điều này đối với Bê-li-cốp là kinh khủng hơn cả”. Từ đó hắn lo sợ đủ thứ: lo sợ cả thành phố sẽ biết chuyện sẽ đến tai thầy hiểu trưởng, ngài thanh tra, “nhỡ lại có chuyện gì xảy ra”… Tiếng cười “ha-ha-ha” của Va-ren-ca “đã chấm dứt tất cả: chấm dứt chuyện cưới xin, chấm dứt cuộc đời của Bê-li-cốp”. Như vậy, cú “xô mạnh” của Cô-va-len-cô không làm cho Bê-li-cốp chết. Tiếng cười của Va-ren-ca cũng không đủ sức “giết” Bê-li-cốp. Nhưng tiếng cười ấy đã biến những nỗi lo của Bê-li-cốp trở thành hiện thực. Bê-li-cốp đã chết vì sợ hãi – một thứ bao vô hình đã giết chính hắn. Những “cái bao” mà Bê-li-cốp dựng lên để che chắn cho mình, để tự vệ đã xé toạc bởi những con người chân thật, thẳng thắn, hồn nhiên. * Ý nghĩa – Với kiểu người như Bê-li-cốp thì cái chết là tất yếu, không tránh khỏi. – Quan tài là cái bao phù hợp nhất để gói cả cuộc đời Bê-li-cốp. – Chi tiết cái chết của Bê-li-cốp không chỉ là chi tiết quan trọng mà còn là một biện pháp nghệ thuật, đẩy tính cách nhân vật lên đỉnh cao, thể hiện chủ đề của tác phẩm. 3. Thái độ của mọi người đối với Bê-li-cốp – Khi y còn sống: + Sợ hãi, căm ghét y + Họ tránh xa y, không muốn dây với y. – Khi y qua đời: + Mọi người cảm thấy thoát khỏi gánh nặng, nhẹ nhàng, thoải mái. + Nhưng chẳng bao lâu, cuộc sống lại diễn ra như cũ: nặng nề, vô vị, tù túng,… Nhận xét: Hình ảnh con người Bê-li-cốp điển hình cho một kiểu người, một hiện tượng xã hội đã và đang tồn tại trong một bộ phận tri thức Nga. Nghệ thuật: – Nghệ thuật kể chuyện: nhân vật trong truyện đồng thời là người kể chuyện (Bu-rơ-kin): bảo đảm tính khách quan, vẫn thể hiện tính chủ quan, gây cảm giác gần gũi và chân thật. – Giọng kể: giọng kể chậm rãi vừa giễu cợt, châm biếm, mỉa mai vừa u buồn. – Cách xây dựng nhân vật: chân thật, có ý nghĩa tiêu biểu, điển hình. Câu hỏi luyện tập 1. Hình ảnh cái bao là một trong những sáng tạo độc đáo của tác giả. Hình ảnh đó mang ý nghĩa (nghĩa đen, nghĩa bóng, nghĩa tượng trưng) như thế nào? 2. Nhân vật Bê-li-cốp được miêu tả như thế nào? Chọn một vài chi tiết tiêu biểu cho tính cách Bê-li-cốp. Lối sống của Bê-li-cốp đã ảnh hưởng đến tinh thần của các giáo viên và người dân thành phố ra sao? 3. Vì sao Bê-li-cốp chết? thái độ, tình cảm của mọi người đối với Bê-li-cốp khi Bê-li-cốp còn sống và khi đã qua đời? tình cảm và thái độ đó nói lên điều gì? 4. Quan sát trong đời sống hiện thực, phải chăng cũng có hiện tượng người trong bao. Ý kiến của anh/chị đối với hiện tượng này như thế nào? – Những kẻ ích kỉ, hèn nhát và luôn lo sợ; đầu óc thiển cận và cổ hủ không bao giờ thích nghi với cái mới, cái tiến bộ… – Ví dụ: thay đổi cách sống, thay đổi quan niệm và tiếp thu cái mới trên cơ sở kế thừa đồng thời cố gắng học hỏi, mạnh dạn hòa đồng với tất cả mọi người 5. Trình bày khái quát chủ đề tư tưởng của truyện ngắn “Người trong bao”? – Lên án, phê phán mạnh mẽ kiểu người trong bao, lối sống trong bao và tác hại của nó đối với hiện tại và tương lai nước Nga. – Bức thiết cảnh báo và kêu gọi mọi người cần phải thay đổi cuộc sống, cách sống, không thể sống tầm thường, hèn nhát, ích kỉ, vô vị và hủ lậu mãi như thế.
