Tìm hiểu bài thơ Vội vàng của Xuân Diệu Tác giả: Xuân Diệu – Xuân Diệu (1916 – 1985), tên khai sinh là Ngô Xuân Diệu, bút danh là Trảo Nha. Quê cha ở Hà Tĩnh, quê mẹ ở Bình Định, lớn lên ở Qui Nhơn. Mỗi miền đất có những ảnh hưởng nhất định đến hồn thơ ông. – Trước cách mạng, Xuân Diệu là nhà thơ “mới nhất trong các nhà thơ mới”. Sau cách mạng, thơ Xuân Diệu hướng mạnh vào thực tế đời sống và rất giàu tính thời sự. – Xuân Diệu để lại một sự nghiệp văn học lớn. Ông là cây bút có sức sáng tạo mãnh liệt, dồi dào, bền bỉ. Tác phẩm tiêu biểu: + Các tập thơ: Thơ thơ, Gửi hương cho gió, Riêng chung … + Các tập văn xuôi: Phấn thông vàng, Trường ca. + Các tập tiểu luận phê bình, nghiên cứu văn học: Những bước đường tư tưởng của tôi, Công việc làm thơ … Bài thơ Vội vàng: Xuất xứ: Vội vàng được in trong tập Thơ thơ, xuất bản năm 1938. Bài thơ là dòng cảm xúc mãnh liệt, dào dạt tuôn trào nhưng vẫn theo mạch luận lí, có bố cục chặt chẽ. Theo em, bài thơ có thể chia làm mấy đoạn? Ý chính của từng đoạn? Thể thơ: Tự do Bố cục:có thể chia làm 4 đoạn – Đoạn 1: 4 câu đầu: ước muốn kì lạ của nhà thơ trẻ. – Đoạn 2: 9 câu tiếp theo: Cảm nhận thiên đường mặt đất – Đoạn 3: 16 câu tiếp: Lí lẽ về thời gian, tuổi trẻ, mùa xuân, hạnh phúc – Đoạn 4: còn lại: Lời giục giã sống vội vàng để tận hưởng hạnh phúc của tuổi trẻ, tình yêu nơi trần thế. Phân tích văn bản: 1. Ước muốn kì lạ của nhà thơ trẻ (4 câu đầu): Tôi muốn tắt nắng đi Cho màu đừng nhạt mất; Tôi muốn buộc gió lại Cho hương đừng bay đi. Xuân Diệu từng viết: “Ta ôm bó cánh tay ta làm rắn Là dây da quấn quýt cả mình xuân Không muốn đi ở mãi mãi vườn trần Chân hóa rễ để hút mùa dưới đất” – Lối diễn đạt riêng: + Thể thơ: 5 chữ + Kiểu câu khẳng định + Điệp từ ngữ, điệp cấu trúc câu. + Dùng từ mệnh lệnh: tắt nắng, buộc gió => Khẳng định cái tôi táo bạo, mãnh liệt: muốn đoạt quyền tạo hoá, ngăn thời gian, chặn sự già nua, tàn tạ để giữ mãi hương sắc cho cuộc đời. 2. Cảm giác sung sướng, ngây ngất, đắm say. Hương sắc của cuộc đời mà Xuân Diệu muốn giữ lại được cụ thể hoá trong 9 câu thơ tiếp theo. “Của ong bướm này đây tuần trăng mật; Này đây hoa của đồng nội xanh rì; Này đây lá của cành tơ phơ phất; Của yến anh này đây khúc tình si. Và này đây ánh sáng chớp hàng mi; Mỗi sáng sớm, thần vui hằng gõ cửa; Tháng giêng ngon như một cặp môi gần; Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa: Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân”. – Nghệ thuật + Câu thơ kéo dài 8 chữ dễ dàng vẽ bức tranh cuộc sống thiên đường trên mặt đất. + Nhịp thơ nhanh, dồn dập => sung sướng, rạo rực, hân hoan, hạnh phúc + Điệp từ : Này đây trình bày, mời gọi + Điệp từ của hơi Tây, mới lạ + So sánh: Tháng Giêng ngon như một cặp môi gần, => độc đáo, mới lạ ảnh hưởng từ phương Tây + Nhân hóa: ánh sáng chớp hàng mi, thần vui hằng gõ cửa, khúc tình si của chim yến anh… 3. Nỗi băn khoăn, lí lẽ về thời gian, tuổi trẻ, mùa xuân, hạnh phúc và cuộc đời: Xuân đang tới, nghĩa là xuân đang qua, Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già, Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất. Lòng tôi rộng, nhưng lượng trời cứ chật, Không cho dài thời trẻ của nhân gian, Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn, Nếu đến nữa không phải rằng gặp lại. Còn trời đất, nhưng chẳng còn tôi mãi, Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời; Mùi tháng, năm đều rớm vị chia phôi, Khắp sông, núi vẫn than thầm tiễn biệt… Cơn gió xinh thì thào trong lá biếc, Phải chăng hờn vì nỗi phải bay đi? Chim rộn ràng bỗng đứt tiếng reo thi, Phải chăng sợ độ phai tàn sắp sửa? Chẳng bao giờ, ôi! Chẳng bao giờ nữa… – Hình ảnh thiên nhiên: hoa đồng nội xanh rì, lá cành tơ, khúc tình si của chim yến anh, ong bướm, ánh sáng … + Tràn đầy sinh lực, ngồn ngộn sức xuân, sắc xuân, hương xuân và tình xuân. + Vừa gần gũi, thân quen, vừa quyến rũ, đầy tình tứ. + Được nhìn qua lăng kính của tình yêu, qua “cặp mắt xanh non” của tuổi trẻ. Đó là cái nhìn lấy con người làm chuẩn mực cho thiên nhiên, quy chiếu thiên nhiên về vẻ đẹp của giai nhân (hàng mi, tháng giêng ngon) => cách nhìn rất Xuân Diệu. => Tình yêu thiên nhiên, cuộc đời tha thiết và mê đắm, nồng nàn của thi sĩ. – Nghệ thuật: + Lặp cấu trúc câu + Điệp từ, ngữ + Đối lập: tới >< qua, non >< già, hết>< mất, rộng >< chật + Nhịp thơ: chậm + Giọng điệu thơ: tranh biện, tiếc nuối => Thời gian trôi qua nhanh chóng, một đi không trở lại, mỗi giây phút trôi qua là mất đi vĩnh viễn. – Đời người hữu hạn, tuổi trẻ một đi không trở lại. – Sự vật mất mát, chia lìa. => Sự thức tỉnh sâu sắc về “cái tôi” cá nhân, về sự tồn tại có ý nghĩa của mỗi cá nhân trên đời 4. Lời giục giã sống vội vàng để tận hưởng hạnh phúc của tuổi trẻ, tình yêu nơi trần thế: “Mau đi thôi! Mùa chưa ngả chiều hôm, Ta muốn ôm Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn; Ta muốn riết mây đưa và gió lượn, Ta muốn say cánh bướm với tình yêu, Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều Và non nước, và cây, và cỏ rạng, Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng Cho no nê thanh sắc của thời tươi; – Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi! “ Không thể níu giữ thời gian. Chỉ còn một cách “vội vàng” để tận hưởng những giây phút tuổi xuân, tận hưởng những gì mà cuộc đời ban tặng. Đó chính là niềm khao khát sống sôi nổi, mãnh liệt. Hình ảnh thơ: sự sống mới bắt đầu mơn mởn, mây đưa và gió lượn, cánh bướm với tình yêu, non nước và cây và cỏ rạng… tươi mới, nồng nàn, đầy sức sống – Nhịp thơ: dồn dập, sôi nổi, hối hả, cuồng nhiệt. – Giọng điệu thơ: mê đắm, nồng nàn, vang khỏe – Ngôn từ: + Gần với lời nói thường nhưng đã được nâng lên thành nghệ thuật. + Cách dùng từ: động từ mạnh tăng tiến: riết, say, thâu, ôm, cắn,.. nhiều danh từ chỉ vẻ đẹp thanh tân, nhiều tính từ chỉ xuân sắc, nhiều điệp từ, điệp cú,… – Hình ảnh mới mẻ này biểu đạt kiểu giao cảm khoẻ mạnh, cường tráng của một trái tim căng đầy sức sống, một tâm hồn tràn ngập tình yêu – kiểu giao cảm này chỉ Xuân Diệu mới có. => “Cái tôi” giục giã, cuống quýt, vội vàng để tận hưởng những giây phút tuổi xuân của mình giữa mùa xuân của cuộc đời, của vũ trụ. Quan niệm mới về cuộc sống, tuổi trẻ và hạnh phúc: + Cuộc sống là thiên đường ngay trên mặt đất. Thế giới này đẹp nhất, mê hồn nhất là vì có con người giữa tuổi trẻ và tình yêu. + Thời gian quí nhất của mỗi đời người là tuổi trẻ mà hạnh phúc lớn nhất của tuổi trẻ chính là tình yêu. + Biết hưởng thụ chính đáng những gì mà cuộc sống dành cho mình, sống mãnh liệt, sống hết mình, nhất là những tháng năm tuổi trẻ. => Quan niệm mới, tích cực, thấm đượm tinh thần nhân văn. Kết luận: – Nội dung: Lời giục giã hãy sống mãnh liệt, sống hết mình, hãy quí trọng từng giây, từng phút của cuộc đời mình, nhất là những tháng năm tuổi trẻ của một hồn thơ yêu đời, ham sống đến cuồng nhiệt. – Nghệ thuật: + Sự kết hợp nhuần nhị giữa mạch cảm xúc và mạch luận lí. + Sáng tạo độc đáo về ngôn từ và hình ảnh thơ. – Thời gian trôi qua nhanh chóng, một đi không trở lại, mỗi giây phút trôi qua là mất đi vĩnh viễn. – Đời người hữu hạn, tuổi trẻ một đi không trở lại. – Sự vật mất mát, chia lìa. => Sự thức tỉnh sâu sắc về “cái tôi” cá nhân, về sự tồn tại có ý nghĩa của mỗi cá nhân trên đời.
